تولید مواد شیمیایی در داخل کشور؛ صادرات ارزان و واردات مجدد گران

به گزارش عاشورانیوز به نقل از خبرگزاری ایرنا، مرکز پژوهش‌‌های شیمی و مهندسی شیمی ایران با هدف فراهم آوردن امکانات پژوهشی بنیادی، کاربردی و آموزشی در تمام زمینه‌های شیمی و مهندسی شیمی و پرورش استعدادها و خلاقیت موجود در کشور و بهره‌گیری از ذخایر عظیم نفت، گاز، معادن، فلزات، گیاهان دارویی و نیز فراهم آوردن تمهیدات برای تولید نیمه‌صنعتی بر اساس تصمیم شورای گسترش آموزش عالی تاسیس و در اردیبهشت ۸۶ به پژوهشگاه ارتقا یافت. 

این پژوهشگاه که در فضایی به مساحت حدود ۱۶ هکتار در اراضی چیتگر و در جوار دیگر پژوهشگاه‌های زیر نظر وزارت علوم ایجاد شده و شامل چهار پژوهشکده‌ فناوری پاک، پژوهشکده مهندسی شیمی و نفت، پژوهشکده فناوری های نوین و پژوهشکده توسعه فرآیندهای شیمیایی و مرکز رشد است. دکتر سیدمحمد بلورچیان، عضو پیوسته فرهنگستان علوم و چهره ماندگار علم شیمی که به نوعی بنیانگذار این پژوهشگاه نیز به شمار می آید از بدو تاسیس ریاست این پژوهشگاه را تا سال ۱۳۸۶ برعهده داشت.

دکتر احمد شعبانی (دانش‌آموخته رشته شیمی آلی از دانشگاه تربیت مدرس در مقطع دکتری) رییس دانشگاه شهید بهشتی (۱۳۸۶ تا ۱۳۹۱) و استاد دانشکده علوم شیمی و نفت این دانشگاه اخیرا جایگزین دکتر محمدرضا امیدخواه شد و به ریاست این پژوهشگاه منصوب شد. 

خبرنگار گروه علم و آموزش با شعبانی در مورد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و نقش پژوهشگاه‌ها به ویژه پژوهشگاه شیمی در این امر، وضعیت بودجه پژوهش در نظام بودجه سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱، چرایی محسوس نبودن نتیجه تحقیقات پژوهشگاه ها و دیگر مراکز تحقیقاتی در زندگی روزمره مردم، اولویت های کاری پژوهشگاه صحبت کرده‌ است.

شعبانی در بخش اول  سه محور اصلی تحقق اقتصاد دانش بنیان را مراکز دانشگاهی، دولت و صنعت برشمرد و بر اجرایی شدن بودجه های پژوهش بر اساس قوانین موجود، از جمله قانون برنامه ششم توسعه تاکید کرد. وی موفقیت در برخی صنایع مانند صنعت دفاعی و هسته‌ای را ناشی از سرمایه‌گذاری در این صنایع دانست. 

رییس پژوهشگاه شیمی گفت: در حالی که گردش مالی سموم و کود کشاورزی در جهان حدود  ۳۵۰ میلیارد دلار است و ایران با توجه به سهم جمعیتی باید سه و نیم میلیارد دلار در صادرات سموم سهم داشته باشد. بالغ بر ۷۰۰ تا ۸۰۰ میلیون دلار برای واردات سموم ارز خارج می‌شود که این فقط یک نمونه از ضرورت همکاری وزارت‌خانه‌ها با مراکز تحقیقاتی برای تولید تحقیق تولید و اشتغال دانش‌بنیان است.

بخش دوم و پایانی این گفت‌وگو را می‌خوانید: 

ارتباطات بیشتر با صنایع مختلف

اولویت‌های کاری پژوهشگاه در سال ۱۴۰۱ چیست؟

اولویت های کاری پژوهشگاه در قالب برنامه‌ای در سامانه پژوهشگاه ارائه شده است. این پژوهشگاه در سال ۱۴۰۰ در قراردادهای برون دانشگاهی رتبه اول را داشته است و تلاش می شود ارتباطات بیشتری با صنایع مختلف از جمله وزارت نفت، شرکت های پتروشیمی، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت بهداشت و سندیکاهای داروسازان، سموم کشاورزی و... داشته باشیم و وضعیت فعلی را ارتقا دهیم.

برخی از سرفصل های اولویت ها عبارتند از:

تولید مواد و حلال های شیمیایی (مواد و حلال های شیمیایی مورد نیاز دانشگاه ها و صنایع مختلف شیمیایی، دارویی و پتروشیمیایی) (درقالب طرح ملی).

ساخت مواد اولیه و موثره دارویی (در قالب طرح ملی).

ساخت مواد اولیه و موثره سموم کشاورزی وکودهای شیمیایی (در قالب ارایه طرح ملی).

 ساخت کاتالیست‌ها

استخراج و تولید مواد موثره و اسانس ها از گیاهان دارویی

برنامه ریزی و سیاست گذاری در اولویت قرار دادن موضوعات چالشی فعلی و آتی جامعه که مبتنی بر دانش و فناوری های نوین است (آب، غذا، آب و هوا، انرژی، بهداشت و سلامت و ...) (در قالب طرح ملی).

بررسی اسناد و مقالات علمی و اختراعات منتشر شده در حوزه علوم و مهندسی شیمی و استفاده بهینه از آنها در تولید ثروت-همانند برنامه کاری شرکت های بخش خصوص در کشورهای توسعه یافته (کمیته ای متشکل از افراد شاخص و توانمند با رهبری پژوهشگاه).

تولید دانش فنی در حوزه های مختلف صنایع شیمیایی اولویت دار و واگذاری آنها به بخش خصوصی در راستای اشتغال زایی و ارزش افزوده.

وزارت علوم در حال راه اندازی سامانه های مختلفی از جمله سامانه نظام ایده ها و نیازها (نان) برای نظم بخشی به درخواست های فناورانه وزارت خانه ها و دستگاه هاست.  این سامانه و ساختارهای مشابه جدید چقدر مفید است؟

راه اندازی این سامانه‌ها بسیار مفید و موثر و  در راستای فرمان رهبری و شعار سال است. جایگاه دانش و تولید دانش فنی فناورانه در دانشگاه و پژوهشگاه و استفاده از فناوری و نوآوری در صنعت و جامعه است. با این سامانه نیازهای فناورانه محور جامعه، صنعت و دولت مشخص می شود و مراکز علمی نیز با اطلاع از آنها، نیازهای فناورانه متقاضیان را فراهم و تامین می کند.

واردات مجدد مواد شیمیایی تولید ایران

وزیر علوم پیشنهاد تاسیس شرکتی در پژوهشگاه را دادند تا مواد شیمیایی ساده را تولید کنند. آیا این امر را پیگیری می کنید؟ عملیاتی است؟

بله یکی از اولویت های پژوهشگاه در سال جاری تولید مواد شیمیایی و حلال‌های  آزمایشگاهی و صنعتی است. شرکت های پتروشیمی در ایران بیش از ۳۰۰ قلم مواد شیمیایی تولید و با قیمت بسیار ارزان صادر می کنند. برخی از این اقلام به عنوان مواد با درجه خلوص بالا یا با تبدیلاتی که در داخل کشور نیز عملی است به مواد دیگری تبدیل شده و با چند برابر قیمت مواد صادراتی مجددا وارد کشور می شود.

برنامه پژوهشگاه این است که این مواد در پژوهشگاه تخلیص و با خلوص آزمایشگاهی عرضه شود یا اینکه برخی از آنها طی فرآیندهای شیمیایی به مواد با ارزش افزوده بالا تبدیل شود؛ مثلا تولوئن توسط پتروشیمی ها تولید می شود و به آسانی قابل تبدیل به بنزالدئید است که قیمت بنزالدئید چند برابر تولوئن است.

این مهم یکی از سرفصل ها و اولویت های کاری پژوهشگاه است. البته پژوهشگاه از قبل در این حوزه فعالیت‌ها و تجربه بسیار خوبی داشته و هم اکنون طرح جامع تری برای تولید مواد شیمیایی طراحی و تدوین شده و در دست عملیاتی کردن است.

امیدواریم وزارت علوم، وزارت نفت، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و صندوق حمایت از پژوهشگران و غیره حمایت کنند تا زیرساخت های لازم برای این مهم که یک مزیت مطلق به شمار می رود، فراهم شود.