امسال ۹۹۲ عنوان کتاب درسی برای دانش‌آموزان در پایه‌های مختلف تولید شده است و پرسش این است که چقدر در کتاب‌های درسی ایران، به موضوع دفاع مقدس، ایثار و شهادت و دفاع از ارزش‌ها پرداخته شده است؟
به گزارش عاشورا ـ گروه آموزش و پرورش: هفته دفاع مقدس آغاز شد؛ هفته‌ای که سرشار از دلاوری، ایثار و از خودگذشتگی است؛ از روزهای دفاع مقدس، خاطره‌های بسیاری ثبت شده، داستان‌های زیادی نوشته شده و فیلم‌هایی ساخته شده است اما چقدر نسل جوان کشور یعنی کودکان، نوجوانان و جوانان با این ایام آشنا هستند و چقدر از فداکاری‌ها و ایثار شهدا، جانبازان، آزادگان و رزمندگان در زندگی‌شان الگو گرفته‌اند؟
شاید بتوان گفت یک بخش مهم از این آشنایی بر عهده دستگاه تعلیم و تربیت است چراکه تربیت بر تعلیم مقدم است و خوب زیستن و شایسته زیستن، درس بزرگیست که باید محصلان بیاموزند؛ مسلما نقش معلم و تأثیر رفتار و آموزش او بسیار مهم است اما در این گزارش به سراغ کتاب درسی رفتیم؛ ابزاری که دانش‌آموزان در 9 ماه از سال با آن سر و کار دارند و به محتوایش می‌اندیشند و درس به درس آن را فرا می‌گیرند.
امسال ۹۹۲ عنوان کتاب درسی شامل ۵۱ عنوان در دوره ابتدایی، ۵۶ عنوان در دوره متوسطه اول، ۱۳۷ عنوان در دوره متوسطه دوم شاخه نظری، ۳۶۳ عنوان در دوره متوسطه شاخه فنی‌وحرفه‌ای، ۱۳۹ عنوان در دوره دوم متوسطه شاخه کاردانش و ۲۴۶ عنوان برای آموزش و پرورش استثنایی تولید شده است؛ در حال حاضر چقدر در کتاب‌های درسی ایران، به موضوع دفاع مقدس، ایثار و شهادت و دفاع از ارزش‌ها پرداخته شده است؟
ما با تورقی در کتاب‌های درسی، تعدادی از صفحات که در آن به این موضوعات اشاره شده است، ارائه می‌کنیم. البته این تعداد تصاویر تنها بخشی از تصاویری است که در آنها این مفاهیم وجود دارد.
در کتاب درسی دانش‌آموزان دبستانی، به موضوع ایثارگری توجه شده است؛ به عنوان مثال در کتاب مطالعات اجتماعی پایه سوم ابتدایی آمده است: «پدربزرگ در خانه ما زندگی می‌کند. او پاهایش درد می‌کند و نمی‌تواند خوب راه برود. زیرا در زمان جنگ و دفاع از کشور ایران در مقابل دشمن، آسیب دیده است. پدربزرگ وقتی سالم‌تر بود به همه اعضای خانواده کمک می‌کرد.
ما او را دوست داریم و دلمان نمی خواهد از اینکه نمی‌تواند بعضی کارهایش را خودش انجام بدهد، غصه بخورد. من هر شب، موقع خواب، به او کمک می‌کنم که داروهایش را بخورد».
توجه به ایثار و شهادت در قالب‌های مختلف مورد توجه بوده است. هم در درس، هم در تمرین و هم در قالب نظم و نثر است.
به عنوان مثال شعر «شهدا خورشیدند» از جمله این موارد است. ساعت انشا بود و چنین گفت معلم با ما؛ «بچه‌ها گوش کنید نظر ما این است شهدا خورشیدند» مرتضی گفت: «شهید چون شقایق، سرخ است». دانش‌آموزی گفت: «چون چراغی است که در خانه ما می‌سوزد» و کسی دیگر گفت: «شهید داستانی است چر از حادثه و زیبایی». مصطفی گفت: «شهید مثل یک نمره بیست داخل دفتر قلب من و تو می‌ماند».
در برخی درس‌ها خیلی نکته بینانه و زیبا به موضوع ایثار پرداخته شده است؛ مثلا در درس یک ماجرای زیبا کتاب هدیه‌های آسمان پایه چهارم دبستان، به داستان سرایدار مدرسه‌ای به نام بابا مراد و همسرش کوکب خانم می‌پردازد که تمیز کردن مدرسه برایشان که دیگر سن و سالی از آنها گذشته است، خیلی سخت است ولی چند وقت بعد، هر روز صبح با مدرسه جارو شده مواجه می‌شوند.
این داستان در حقیقت خاطره‌ای از دوران کودکی شهید امیر سرلشکر عباس بابایی است.
نکته جالب توجه در بررسی کتاب‌های درسی حاکی از این است که حتی در کتاب‌هایی مانند زبان انگلیسی هم به موضوع شهدا توجه شده است و تصاویر آنها مورد توجه بوده است.
در دروس دیگر هم مانند ریاضی هم این تصاویر دیده می‌شود؛ نکته جالب توجه در برخی محتوای کتاب‌های درسی، داستان‌هایی است که با قلمی جذاب و شیوا به موضوع ایثار پرداخته است.
موضوع مزین شدن کتاب‌های درسی با تصاویر شهدا، از سوژه‌هایی بود که برخی مخاطبان خبرگزاری فارس نیز در سامانه «فارس من» ثبت کرده بودند.
آنها خواسته بودند که نام و ایثارگری قهرمانان هشت سال دفاع مقدس مورد توجه قرار گیرد.
در کتاب‌های درسی به نقش زنان هم در دوران دفاع مقدس پرداخته شده است و نام، تصاویر و اقدامات آنها درج شده است. به عنوان مثال در درس آمادگی دفاعی به معرفی زنان قهرمان و تأثیرگذار صدر اسلام و زنان قهرمان و حماسه‌ساز تاریخ معاصر ایران پرداخته شده است.
در این درس از دانش‌آموزان خواسته شده است که درباره زندگی و اقدامات برجسته این بانوان با استفاده از منابع معتبر تحقیق انجام شده و در کلاس درس ارائه شود.
در حال حاضر تشکل‌های دانش‌آموزی چون بسیج دانش‌آموزی و اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان به صورت جدی به موضوع ترویج فرهنگ ایثار، از خودگذشتگی می‌پردازند و برنامه‌های مختلفی در این راستا برای دانش‌آموزان پیش‌بینی می‌کنند.
بخشی از برنامه‌های معاونت پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش هم به این موضوع توجه دارد که در گزارش‌های دیگر به آنها می‌پردازیم.
البته ناگفته نماند که این تصاویر تنها بخشی از تصاویر و متونی است که در کتاب درسی به موضوع ایثار و شهادت و دوران دفاع مقدس پرداخته است و قصد ما نیز این بود که در بررسی اولیه در کتاب درسی، به این موضوع بپردازیم که آیا در کتاب درسی به این موارد پرداخته شده است؟ اما اینکه چقدر این تصاویر و متن‌ها توانسته است نقش خود را به خوبی ایفا کند، نیازمند بررسی جامع‌تر و تهیه گزارش میدانی از محصلان است.
ارسال نظر