بدحجابی به عنوان معضل فرهنگی امروز جامعه است که علل آن را می‌توان در ضعف تربیتی از سوی والدین، اثرپذیری از فضای مجازی و دوستان، بازخورد‌های اجتماعی و محیطی جستجو کرد
حجاب از ارزنده‌ترین نماد‌های فرهنگی، اجتماعی در تمدن ایرانی اسلامی است که پیشینه آن به قبل از ورود اسلام برمی‌گردد و در فرهنگ اسلامی به اوج تعالی و منتهای ارزش و اعتبار خود می‌رسد، در مقابل، بدحجابی به عنوان انحراف از هنجار‌های اجتماعی، بر حسب زمان و مکان و علل به وجود آورنده آن، اشکال مختلفی به خود می‌گیرد.
از دیدگاه جامعه‌شناسی در تعریف انحرافات اجتماعی می‌توان گفت که پدیده انحراف یا کجروی دارای دو بعد ذهنی و عینی (عملی) است که در بعد ذهنی هرگونه فاصله ذهنی از هنجار‌های متعارف و مورد قبول جامعه انحراف و کجروی نامیده می‌شود، ولی در بعد عملی با رفتار‌های انحرافی مواجه هستیم که شامل «رفتار‌های ناسازگار» است؛ بدین معنا که فرد می‌خواهد طرحی نو دراندازد و نظم رفتاری و هنجاری جدیدی را باز تعریف کند؛ از طرف دیگر رفتار‌های انحرافی به مفهوم «رفتار‌های غیرعادی» است، به طوری که رفتار فرد کجرو با هنجار‌های اجتماعی منطبق نیست و همنوایی ندارد، با این وصف، فرد کجرو، نظام یا نظام هنجاری جامعه را قبول دارد و آن را نفی نمی‌کند.
یکی از هنجار‌های خانوادگی و اجتماعی در فرهنگ اسلامی، که کارکرد روانی و رفتاری دارد، حجاب اسلامی است که حدود مشخصی از پوشش را برای مسلمانان و خصوصاً بانوان تعریف می‌نماید. این هنجار الزامی از یک سو ناظر به حراست از نظام خانواده تعریف شده و از سوی دیگر به هدف حفظ امنیت روانی و امنیت جنسی در عرصه اجتماع الزامی گردیده است. البته بسیاری از ملت‌های غیر مسلمان تا حدودا یک سده اخیر، پوشش‌هایی نزدیک به پوشش مسلمانان داشتند و تفاوت چندانی در حجم پوشش میان عموم ملت‌ها وجود نداشته است. اما در دوران معاصر که فرهنگ برهنگی در سراسر جهان ترویج گردید، شرایطی پدید آمد که ملت‌های مسلمان در این موضوع متمایز شدند. این در حالی است که هنوز هم ادیانی مانند یهودیت همسان با مسلمانان، پوشش کاملی داشته و بدان باور دارند.
در همین خصوص حجت الاسلام روح الله شریفی، روانشناس و کارشناس مسائل مذهبی در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری رسا در اهواز، چالش اصلی مسئله حجاب در جامعه را عدم تبلیغات صحیح خواند و گفت: پرچم دار دفاع از حجاب در سطح کلان جامعه به جای زنان، مردان بوده اند و این موضوع سبب ایجاد واکنش منفی شده است؛ همچنین فضای مجازی و رسانه‌ها در این مبحث نقش مهمی داشته اند.
روانشناس خانواده با اشاره به ضعف و ناهماهنگی نهاد‌های اجتماعی در ترویج حجاب عنوان داشت: دستگاه‌های فرهنگی متعدد در کشور وجود دارد، اما به جهت اینکه خط واحدی را دنبال نمی‌کنند، عامل ناکارآمدی این موضوع شود.
حجت الاسلام شریفی، ضعف درونی را عامل بازدارنده برای جلوگیری از قدرت‌های بیرونی دانست و تصریح کرد: زمانی که ضعف درونی وجود داشته باشد به سمت قدرت‌های بیرونی متمایل می‌شویم؛ همانگونه که مشاهده می‌شود در سال‌های گذشته دشمنان در پی تحریف و تخریب فرهنگ عاشورا و نهضت امام حسین (ع) بودند، اما قوی بودن این نهضت عامل اصلی ناکامی دشمن در این زمینه است.
در ادامه خانم فریده شریف نیا، استاد دانشگاه و روانشناس مذهبی خانواده با اشاره به جنبه روانشناختی ترویج بی حجابی در جامعه امروز گفت: عدم ارائه الگوی مناسب توسط افراد اثرگذار که محبوبیت و مقبولیت اجتماعی دارند مانند هنرپیشگان، نخبگان و ورزشکاران؛ عدم نمایش صحیح حجاب از سوی این افراد در گروه نوجوانان می‌تواند تأثیرگذار باشد.
این روانشناس خانواده، سبک تربیتی متداول خانواده را یکی دیگر از عوامل مؤثر در شکل حجاب یا بدحجابی دانست و بیان داشت: دختران در سن ۵ سالگی با مادران خود همانندسازی می‌کنند و عدم هویت یابی مذهبی در مادران می‌تواند روی حجاب دختران در آینده اثرگذار باشد.
وی با بیان اینکه برداشت متفاوت از مقوله حجاب در جوامع می‌تواند یکی دیگر از عوامل اثر گذار در این زمینه باشد، افزود: در جوامع روستایی در برخی نقاط یک پوشش توری شکل دارند، با تصور اینکه می‌تواند حجاب کاملی باشد این موضوع به ویژه در خانم‌های قشقایی متداول است.
شریف نیا از ضد ارزش‌هایی به نام ارزش صحبت به میان آورد و ادامه داد: افرادی با برهنگی خود در جامعه به دنبال مقبولیت می‌گردند.
این استاد دانشگاه با اشاره به ضعف در پایه‌های مذهبی در خصوص عدم آشنایی با دستورات قرآنی در میان جوانان و ضرورت رعایت حجاب گفت: افراد باید عامل مؤثر در محدوده حریم شخصی خود را بدانند و در مقابل به آن احترام بگذارند؛ به طور یقین با احترام به حریم شخصی خود در رعایت حجاب بهتر عمل خواهند کرد.
وی با اشاره به تهاجم فرهنگی بیان داشت: امروزه با شکل گیری بحث دهکده جهانی، همه افراد تلاش دارند پوشش یکسان داشته باشند که این موضوع تنها مختص به کشور ما نیست.
شریف نیا به حکومتی شدن حجاب اشاره کرد و ادامه داد: برخی افراد از حجاب به عنوان روشی برای اعتراض استفاده کرده و بی حجابی را نوعی حق آزادی خواهی می‌دانند؛ این موضوع در دختران جوان به جهت دیده شدن بیشتر به چشم می‌خورد.
این کارشناس روانشناس مذهبی با بررسی جنبه زیبا شناختی این موضوع تصریح کرد: برخی افراد ظاهر خود را مطابق با خواست جامعه تغییر می‌دهند و متأسفانه دیده می‌شود که بخشی از جامعه ما طالب این نوع پوشش شده است؛ بنابراین اگر جامعه مشتری این نوع پوشش نباشند، به یقین تمایلی برای این نوع پوشش وجود نخواهند داشت.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه باید از دوران کودکی هویت سازی مذهبی در افراد شکل گیرد، ابراز داشت: در دوران کودکی افراد باید با آموزش‌های منسجم علمی و نظری در جهت یافتن هویت مذهبی پایدار رو به رو شوند؛ با درونی شدن این آموزه‌ها در دوران نوجوانی، تمایل فرد به سوی حجاب گرایش پیدا می کند.
وی در رابطه با آثار هویت متزلزل در افراد، بیان داشت: اگر شخصیت افراد متزلزل باشد با کوچکترین تبلیغاتی از سوی افراد معارض به سرعت تغییر ماهیت می‌دهند؛ بنابراین آموزش افراد باید به صورت عملی و نظری ارائه شود؛ چرا که با نهادینه شدن این آموزش‌ها در فرد حجاب درونی شکل می‌گیرد که به تبع آن حجاب بیرونی هم به وجود خواهد آمد.
شریف نیا با اشاره به اینکه مادران باید در تربیت اسلامی کودکان از تشدد کلامی استفاده کنند، گفت: مادران باید مراحل هویت یابی مذهبی خود را طی کنند؛ زیرا مشاهده شده اگر تشدد های کلامی در دروان کودکی از نظر نوع پوشش وجود داشته باشد در آینده این حیا در آن‌ها شکل می‌گیرد.
این روانشناس خانواده با تأکید بر تشویق افراد مقید به حجاب جهت ترغیب سایر افراد عنوان داشت: اهدا چادر رایگان به افراد و دادن امتیازات خاص به افراد محجبه می‌تواند زمینه خوبی برای ترغیب و تشویق سایر افراد باشد.
این استاد دانشگاه اشکال اصلی بی حجابی را کنترل جامعه در این زمینه دانست و عنوان داشت: متأسفانه ما به یک جامعه کنترل گرا تبدیل شده ایم؛ در مدارس به وسیله حجاب، افراد کنترل می‌شوند که این موضوع می‌تواند به تنهایی عاملی برای مقاومت افراد به صورت ناخودآگاه به شمار رود.
وی عامل به عمل نبودن و عدم الگوپذیری افراد را از دیگر دلایل بدحجابی خواند و در رابطه با نقش مسؤولان در این زمینه، گفت: مردم با مشاهده فرزندان مسؤولان در خارج از کشور با پوشش‌های نا به هنجار تأثیر می پذیرند؛ بنابراین اگر مسؤولان مصلح باشند، جامعه نیز اصلاح خواهد شد.
خانم شریف نیا در پایان سخنان خود به سرمایه گذاری دراز مدت جهت تربیت مادران و زنان اشاره کرد و گفت: اگر زنان خوبی را تربیت کنیم به تبع دختران و پسران خوبی را به جامعه تحویل خواهیم داد؛ این موضوع به هیچ هزینه‌ای نیاز ندارد و تنها باید این احساس در فرد شکل گیرد و به خودش احترام بگذارند.
همچنین خانم نوال علیپور، روانشناس خانواده با اشاره به عقب نشینی و مدگرایی افراد، گفت: مشاهده می‌شود که برخی افراد وارد دنیای مد شده اند و برهنگی را شیوه‌ی جدید برای جلب توجه یا پیشرفت شخصی خود تلقی می‌کنند.
روانشناس خانواده با بیان اینکه افرادی بی حجابی را نوعی اعتراض به وضعیت موجود می‌دانند، بیان داشت: افرادی پدیده بدحجابی را رویکرد پاسخ به وضعیت موجود می‌دانند، همچنین می‌خواهند شخصیت ضد اجتماعی داشته باشند و بگوید که من تابع قوانین و مقررات نیستم.
علیپور در رابطه با عوامل اثرگذار در ترویج بی حجابی، عنوان داشت: فضای مجازی، ماهواره و یا سبک‌های آموزشی تقلید گونه که افراد آن را دید روشنفکرانه و اروپایی می‌دانند، می‌تواند در بحث حجاب اثر گذار باشد.
کارشناس مسائل مذهبی با اشاره به نقش نهاد‌های سیاست گذار در این زمینه و آموزش رفتار متعادل و صلح جویانه به مسؤولان ناظر بر این مبحث، تصریح کرد: در جامعه یک سری قوانین وجود دارد که باید به آن‌ها عمل کرد، اما در برخی از سرکشی‌ها نباید به صورت چکشی برخورد کرد، زیرا نتیجه‌ی عکس به جا گذاشته و موجب دور گریزی افراد خواهد شد.
وی در خصوص نقش آموزش به خانواده و الگوبرداری فرزندان از آن‌ها تصریح کرد: در بحث عفاف و پوشش باید حس درونی شکل گیرد؛ یعنی اینکه راه و روش درست زندگی را به خانواده‌ها به عنوان الگوی رفتاری فرزندان آموزش داده شود.
کارشناس مذهبی در پایان صحبت‌های خود خانواده را به عنوان اساسی‌ترین عامل در نوع نگرش فرزندان دانست و گفت: اگر خانواده رفتار متضاد در بحث حجاب داشته باشد؛ فرزند سردرگم می‌شود در این خصوص باید به نوع بیان والدین نیز توجه نمود؛ در رفتار‌های آمرانه نتیجه خوبی حاصل نمی‌شود.
همچنین خانم لیلا طایی، روانشناس خانواده با اشاره به تهاجم فرهنگی در زمینه حجاب و در رابطه با اصرارگری در دین، ابراز داشت: اصرارگری به دین و مذهب موجب دین گریزی قشر جوان شده است، همچنین کاهش سطح خودباوری افراد با این تصور که با نمایش خود بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند و به پاداش‌های روانی می‌رسند از عوامل بی حجابی در جامعه امروز است.
کارشناس مسائل مذهبی در رابطه با تمرکز خانواده‌ها روی مسائل حاشیه‌ای در تربیت فرزندان عنوان داشت: در روش تربیت خانواده‌ها به جای توجه و تمرکز روی مسائل بنیادی به سمت تمرکز روی مسائل حاشیه‌ای می‌رود و شاهد تغییر اولویت در تربیت خانواده‌ها هستیم.
طایی با بیان اینکه رسانه‌ها باید الگو و پوشش واقع بینانه را نمایش دهند در خصوص نقش مسؤولان ذی ربط گفت: کارشناسان و مسؤولان ذی ربط باید با همفکری، تحقیقات علمی و میدانی انجام داده و فرهنگ دینی محبوب را در جامعه نشان بدهند.
وی با اشاره به خلاء فرهنگی موجود در جامعه امروز تصریح کرد: جامعه به دو دسته تقسیم شده که یک مجموعه افراط دیگری تفریط می‌کنند، در استان خوزستان شاهد حضور طیف اقوام هستیم؛ هر طیف می‌تواند پتانسیل و سکوی پرشی برای ترویج و محکم کردن جایگاه حجاب باشد.
روانشناس خانواده در پایان، در خصوص نقش خانواده و مدرسه به جهت الگو برداری فرزندان گفت: زمانی که خانواده و مدرسه الگو‌های عملی خوبی را در زمینه عفاف و حجاب ارائه ندهند، فرزندان دچار تزلزل خواهد شد.
کارشناسان دینی و مذهبی راهکار‌هایی را در جهت رفع معضل بدحجابی ارائه کردند که شامل موارد ذیل است:
۱- رفع اشکالات قانونی در نحوه تولید، توزیع و عرضه پوشاک داخلی و خارجی
۲-حمایت مادی و معنوی از آثار فرهنگی – هنری همانند تسریع در صدور مجوّز، ارائه یارانه و تشویق تولیدکنندگان آثار فرهنگی و هنرمندانی که راهکار‌های تازه و جذاب در راستای توسعه فرهنگ عفاف ارائه می‌کنند
۳-استفاده از ظرفیت سازمان‌های فرهنگی غیر دولتی و خصوصی برای ترویج فرهنگ عفاف و حجاب
۴-نظارت بر تشکل‌های هنری – مردمی، نمایشگاه‌ها و محافل هنری عمومی مانند کنسرت‌ها و نمایشگاه‌ها در جهت رعایت فرهنگ عفاف و حجاب
۵-تهیه فیلم‌های سینمایی در مورد تاریخچه کشف حجاب در ایران و بررسی تاریخی علل و عوامل آن، به ویژه قیام مردم مشهد در سال ۱۳۱۴ علیه کشف حجاب رضا خانی
۶-کنترل اماکن تجاری عمومی شامل فروشگاه ها، مجتمع‌های تجاری و آرایشگاه‌ها از نظر پوشش و بد حجابی
۷-به تصویر کشیدن زنان تحصیل کرده، ممتاز و متعهد و با حجاب در فیلم‌ها و مجموعه‌های هنری و پرهیز از نشان دادن آن‌ها در نقش‌ها و شخصیت‌های عامه و کم سواد و نیز به تصویر کشیدن چهره بانوان محجبه کشور‌های خارجی در زمینه‌های مختلف فرهنگی، هنری، اجتماعی و سیاسی از طریق برنامه‌های تلویزیون و تهیه فیلم از زندگی آن‌ها
۸-نشان دادن اثرات منفی فرهنگ مبتذل و غیر اخلاقی غرب در زندگی اجتماعی و خانوادگی و احساس نا امنی و بحران‌های روانی و شغلی و اجتماعی و مقایسه آن با وضعیت مثبت زنان در ایران به منظور نشان دادن احساس رضایت خاطر زنان ایرانی از فرهنگ دینی – بومی و ملی خویش
۹-انعکاس آثار منفی استفاده از فیلم‌ها و نوار‌های مبتذل، شرکت در پارتی‌های مختلط و خلاف اخلاق و حضور در گروه‌های منحرف بر زندگی فردی و اجتماعی از طریق برنامه‌های تولیدی صدا و سیما، منابر و خُطبا، معلمان و مربیان
۱۰-شناسایی و اعلام حدود و ضوابط قانونی عفاف و ملاک‌های مشخص شرعی و قانونی بدحجابی در جامعه به منظور تشخیص مصادیق آن
۱۱-اهتمام بیشتر به برخورد قانونی و در عین حال محترمانه با هنجارشکنان
۱۲-گسترش فرهنگ عمومی امر به معروف و نهی از منکرِ گفتاری در مورد رعایت پوشش مناسب در اماکن عمومی
۱۳-برخورد قانونی با مانکن ها، زنان بد سابقه، باند‌های فساد و فحشا، محافل و پارتی‌های ضد اخلاق
۱۴-آموزش، ساماندهی و به کارگیری نیرو‌های آگاه از زنان برای نظارت بر رعایت حجاب و پوشش در اجتماع با رعایت حریم و حرمت شخصی افراد
۱۵-تلاش فرهنگی برای تبدیل فرهنگ عفاف و حجاب به یک مطالبه جدی و گسترده از سوی قشر زنان و دختران و خانواده‌ها
۱۶-فراهم کردن عرصه‌های مناسب برای خودنمایی مشروع و ابراز زیبایی‌ها و شایستگی‌های ظاهری در زنان و دختران در فضا‌های خانوادگی، مهمانی‌های دوستانه از طریق فرهنگ سازی و...
۱۷-مَحرَم سازی محیط‌های آموزشی و پرورشی به منظور ایجاد زمینه بروز نیاز‌های دختران و تبرّج‌های مجاز به منظور جلوگیری از خودنمایی‌های آن‌ها در مجامع عمومی
۱۸-گسترش مراکز اختصاصی ورزش و تفریح بانوان به منظور گذراندن اوقات فراغت و فضاسازی مناسب برای برخورداری زنان از آزادی عمل در رعایت حجاب
۱۹-آسان کردن ازدواج سالم و موفق
۲۰-یکسان سازی و استاندارد کردن معیار‌های دینی و فرهنگ اجتماعی درباره حجاب
۲۱-تأکید بر مفهوم پیش نیاز حجاب که "حیاء” باشد و فراهم کردن ساز و کار‌ها و زمینه‌های علمی و عملی تحقق آن
۲۲-اجتناب از افراط و تفریط در عرصه نظر یا عمل در مقوله حجاب
۲۳-کنترل، مراقبت، پیگیری و تذکر به کارمندان اداری در سازمان‌ها و دستگاه‌ها که مقیّد به حجاب و عفاف نیستند
۲۴-تحلیل سوء استفاده‌های اقتصادی و سیاسی از زن در غرب و غارت پیکر زن برای فروش کالا‌های خویش
۲۵-تولید چادر‌های راحت، جالب و در عین حال اسلامی و ارزان کردن بهای چادر
۲۶-پرهیز از اصرار بر حجاب برتر، بلکه تأکید بر حجاب حداقلی به گونه‌ای که نظر شرع و کارکرد‌های حجاب تأمین شود
ارسال نظر