مسجد تاریخی براثا که میان بغداد و کاظمین، بر سر راه زائران عتبات عالیات قرار گرفته، محل نماز و عبادت بسیاری از پیامبران و اولیای الهی و امیرمؤمنان (ع) و مقبره شهیدان بسیاری بوده است.
به گزارش تیتر عاشورا به نقل ازخبرگزاریمهز، یکی از مساجد تاریخی و معروف و پرفضیلت که پیش از اسلام و پس از آن همواره آباد بوده و هست، مسجد مقدس براثا است. این مسجد میان بغداد و کاظمین بر سر راه زوّار عتبات عالیات قرار گرفته و سزاوار است که زائران به آن مسجد رفته و در آن جا نماز گزارند؛ زیرا سرزمین براثا و مسجد آن، مکانی بسیار مقدس است و محل نماز و عبادت بسیاری از انبیا و اولیای الهی و امیرالمؤمنین (علیه السلام) و مقبره شهدا بسیاری بوده است و حوادث بسیار مهمی در این مکان رخ داده است.
براثا در احادیث
امام صادق (علیه السلام) به ابی الحسن حذّا فرمود: در طرف شما مقبره‌ای وجود دارد که به آن براثا می‌گویند و از آن جا صدوبیست هزار شهید محشور می‌شود که همانند شهدای جنگ بدر هستند.
سلیمان اعمش از جابر بن عبدالله انصاری و او از انس بن مالک نقل کرده که گفت: چون امیرالمؤمنین (علیه السلام) از جنگ با خوارج بازگشت، در براثا فرود آمد و در آن جا راهبی در دیر خود بود. راهب چون آن لشکر را دید، از دیر خود فرود آمد و پرسید: رئیس این لشکر کیست؟ گفتند: امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) است و از جنگ اهل نهروان بازگشته است. پس به خدمت حضرت شتافت و با ادب ایستاد و گفت: «السلام علیک یا امیرالمؤمنین حقّاً حقّاً». حضرت فرمود: از کجا می‌دانی که من امیرالمؤمنین هستم به حقیقت و درستی؟ گفت: چنین خبر داده اند ما را رهبانان و دانایان ما. حضرت آن راهب را به نام خطاب کرده، فرمود: «ای حباب!» راهب با شگفتی پرسید: نام مرا از کجا می‌دانید؟ فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مرا چنین خبر داده. حباب گفت: دست دراز کن تا با تو بیعت کنم. پس من شهادت می‌دهم به وحدانیت خدا، و به رسالت محمد (صلی‌الله علیه و آله) و شهادت می‌دهم که تو علی بن ابی طالب و وصی آن حضرتی. فرمود: در کجا سکونت داری؟ گفت: در این دیر مقیم هستم.
فرمود: بعد از این، این جا مباش؛ لکن در این جا مسجدی بنا کن و آن را به نام بنا کننده اش بنام. سپس از راهب پرسید: از کجا آب می خوری؟ گفت: از دجله. فرمود: چرا در این جا چشمه یا چاهی حفر نمی‌کنی؟ گفت: یا امیرالمؤمنین هر چاهی که کندیم، آبش شور بود. حضرت جایی را نشان داد و فرمود: این جا چاهی بکن. چون کندند، سنگی بزرگ ظاهر شد که نتوانستند بیرون بیاورند؛ پس آن حضرت سنگ را از جا کند و از زیر آن چشمه آبی ظاهر شد از عسل شیرین‌تر و گواراتر. پس فرمود: «ای حباب! از این چشمه آب بخور. زود باشد که در کنار مسجد تو شهری بنا شود که جبّاران در آن بسیار باشند و بلا و فتنه در آن بسیار و بزرگ باشد». پس مردی به نام براثا این مسجد را بنا کرد؛ ازاین رو «مسجد براثا» نام گرفت.
براثا در طول تاریخ
حموی (۵٧۴ - ۶٢۶) گوید: براثا محله‌ای بود در طرف بغداد، در قبله کرخ و جنوب باب محوّل، و برای آن مسجد جامعی بود که شیعیان در آن نماز می‌خواندند و خراب شده… و گفته که قبل از زمان راضی بالله خلیفه عباسی، شیعیان در آن مسجد جمع می‌گشتند و سبّ صحابه می‌نمودند. راضی بالله امر کرد ناگهانی در آن مسجد ریختند و هر که را یافتند بگرفتند و حبس نمودند و مسجد را خراب کرد و با زمین هموار نمود. شیعیان این خبر را به امیرالأمراء بغداد رسانیدند. او حکم کرد به اعاده بنا و وسعت و محکم کردن آن و اسم راضی را در صدر آن نوشت و همواره آن مسجد آباد و محل برگزاری نماز بود تا سال ۴۵٠ و پس از آن تا حال (یعنی حدود سال ۶٠٠) و براثا پیش از بنای بغداد، قریه ای بوده که گمان مردم آن است که حضرت علی (علیه السلام) زمانی که به جنگ نهروان رفته بود، به آن جا گذر کرد و در مسجد جامع براثا نماز خواند و به حمامی که در آن روستا بود وارد شد. براثا منسوب به ابوشعیب براثی عابد است، و او اول کسی است که در براثا در کوخی ساکن شد و آن جا عبادت خدا می‌کرد.
عبدالحسین شهیدی صالحی به نقل از منابع معتبر می‌نویسد: ظاهراً بازسازی براثا برای فرو نشاندن اعتراض شیعیان و به قصد تبدیل تدریجی آن به مسجدی رسمی و دولتی و بیرون آوردن آن از انحصار شیعیان صورت گرفت. از این رو به دستور خلیفه، احمد بن فضل هاشمی به امامت جمعه براثا برگزیده شد و در نخستین نماز جمعه که پس از بازسازی در ١٢ جمادی الاولی ٣٢٩ برگزار شد، بسیاری از مردم بغداد به همراه صاحب شرطه شرکت کردند. در پی تسلط سلاطین شیعی آل بویه بر بغداد، جامع براثا اهمیت دوچندان یافت؛ چنان که در ٣۴٩ به دنبال بروز فتنه در بغداد و تعطیل شدن نماز جمعه در آن شهر، در براثا نماز جمعه بدون وقفه و در آرامش اقامه می‌شد… شیعیان در روزگار تسلّط امرا و خلفای سنی مذهب نیز هیچ گاه از مسجد براثا چشم نپوشیدند. به نوشته ابن اثیر و ابن جوزی در سال ۴٢٠ خلیفه، خطیب شیعی مسجد را عزل و به جای او خطیبی سنی نصب کرد؛ اما با اعتراض مردم کار بالا گرفت و مدتی اقامه نماز در مسجد براثا متوقف شد. سرانجام شیعیان به شفاعت سید مرتضی نقیب سادات توانستند موافقت خلیفه را برای بازگشت امام جماعت سابق جلب کردند.
درگیری‌ها و مجادلات مکرر مذهبی شیعی و سنّی و طغیان رود دجله بارها موجب ویرانی مسجد براثا شد، تا این که از حدود ۴۵٠ به بعد این مسجد کاملاً متروک ماند… از بازسازی احتمالی مسجد در قرن نهم نیز گزارشی در دست نیست؛ اما در سال ٩١۴ شاه اسماعیل صفوی پس از فتح بغداد، به بازسازی و آراستن مسجد براثا فرمان داد. از آن پس همواره شیعیان به زیارت آن جا می‌رفتند و بسیاری از علمای بزرگ شیعه در آن اعتکاف می‌کردند. در قرن سیزدهم به فرمان ناصرالدین شاه قاجار، پاره‌ای تعمیرات و تزئینات در مسجد صورت گرفت، اما بعدها قسمت‌هایی از آن در اثر طغیان دجله ویران شد.
مسجد براثا؛ دیروز و امروز
در دائرة المعارف تشیع درباره مسجد براثا چنین آمده است: آوازه آن (براثا) از قبل از اسلام است و در عصر عباسی به اوج شهرت رسید و آن هنگامی بود که شیعیان در این مکان، مسجد عظیمی بنا نمودند و علی رغم این که این مسجد در خارج شهر بغداد بود، شأن و منزلتی عظیم داشت. منابع شیعی اتفاق کلمه دارند و بعضی از مصادر سنی هم حاکی از آن است که حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) هنگام بازگشت از جنگ نهروان در سال ٣٧ هجری در نزدیکی این مکان ٢غسل فرمودند؛ سپس نماز خواندند و از همان موقع، شیعیان این محل را مقدس شمرده و به زیارت این قریه می‌رفتند و در عصر عباسی مسجد عظیمی در این مکان مقدس بنا نمودند که تا عصر حاضر باقی است.
در دانشنامه جهان اسلام چنین آمده است: محله براثا که پیش از توسعه کاظمین، در پنج کیلومتری این شهر قرار داشت، اکنون به سبب بنای شهرک العطیفیه در اطراف این محله، به کاظمین متصل شده و در مغرب بزرگراه بغداد - کاظمین و در فاصله یک کیلومتری مغرب دجله و پل بزرگ آهنی آن واقع است. درب اصلی مسجد، با چند پلّه به صحن آن باز می‌شود. در ضلع شرقی صحن، ایوانی بزرگ قرار دارد که از آن، وارد مسجد سر پوشیده و بزرگ براثا می‌شوند. بر فراز قسمت شمالی و جنوبی ایوان دو گلدسته بزرگ کاشی کاری شده از دور جلب نظر می‌کند. مقام حضرت علی بن ابی طالب (علیه السلام) در قبله مسجد واقع است.
ارسال نظر