چگونه در مشکلات رابطه خود را با خدا قوی کنیم؟

به گزارش عاشورانیوز به نقل از خبرگزاری ایرنا، امروز ۱۷ اسفند مصادف با پنجم شعبان و سالروز میلاد امام سجاد (ع) است، امامی که پس از قیام سیدالشهدا(ع) و حادثه عاشورا، معارف الهی را در قالب دعا به شیعیان و تمامی انسان های آزاده هدیه کرد. امام زین العابدین(ع) در پنجم شعبان سال ۳۸ قمری در مدینه دیده به جهان گشود. مادرش، شهربانو دختر یزدگرد سوم پادشاه ساسانی ایران بود که پس از پیروزی مسلمانان در نبرد با امپراتوری ساسانیان اسیر و به همراه سایر اسیران ایرانی به مدینه منتقل شد و به پیشنهاد امیر مومنان(ع) در انتخاب همسر، آزاد و مختار گشت. 

وی در میان تمامی جوانان و صاحب منصبان مدینه، حضرت اباعبدالله الحسین(ع) را اختیار و به عقد وی در آمد ولی چند سالی بیش در بیت امام حسین(ع) زندگی نکرد. زیرا در هنگام تولد تنها فرزندش امام زین العابدین(ع) در سال ۳۸ قمری بدرود حیات گفت.

امام سجاد(ع) پس از شهادت امام حسین(ع) در محرم سال ۶۱ قمری، در ۲۳ سالگی به مقام امامت نایل آمد و در سخت ترین شرایط تاریخ امت اسلام، رهبری شیعیان و محبّان اهل بیت(ع) را بر عهده گرفت و پس از بازگشت به مدینه، به مدت ۳۴ سال امامت شیعیان را در طول ۵۷ سال عمر بابرکت خود بر عهده داشتند.

صحیفه سجادیه پس از قرآن و نهج البلاغه به عنوان مهم‌ترین میراث مکتوب شیعه به نام‌های خواهر قرآن و انجیل اهل بیت مشهور است. امام سجاد (ع) بسیاری از معارف دینی مانند خداشناسی، جهان‌شناسی، انسان‌شناسی، رسالت انبیا، جایگاه پیامبر(ص) و اهل بیت(ع)، گرامی داشت اعیاد، مسائل اجتماعی و اقتصادی و اشارات تاریخی را به زبان دعا مطرح کردند. 

از صحیفه سجادیه می توان به عنوان مهمترین یادگار امام سجاد(ع) یاد کرد که امام خمینی(ره) در وصیت نامه الهی سیاسی خود از این کتاب به زبور آل محمد(ص) یاد کرد و افزود: ما مفتخریم که ادعیه حیاتبخش که او را قرآن صاعد می ‌خوانند از ائمه‌ معصومین ما است. ما به صحیفه سجادیه این زبور آل محمد مفتخریم.

در سال ۱۳۵۳ شمسی یکی از علمای شیعه یک جلد از صحیفه سجادیه را به مفتی اسکندریه در قاهره اهدا کرد و این دانشمند اهل سنت که نویسنده تفسیر طنطاوی است، پس از مطالعه کتاب گفت «از بدبختی ماست که تاکنون بر این گرانبهای جاوید از میراث های نبوت دست نیافته بودیم و هر چه در آن می نگرم، آن را از گفتار مخلوق برتر و از کلام خالق پایین تر می یابم.

نکته جالب این است که تاکنون بیش از ۵۶۴ عنوان کتاب، ۲۳ پایان نامه، ۳۰۰ عنوان ترجمه از صحیفه سجادیه و ۱۴۷ شرح بر این اثر در کتابخانه ملی ایران ثبت شده است.

مروری بر دعاهای صحیفه سجادیه

صحیفه سجادیه شامل ۵۴ دعاست که دعاهای اول تا پنجم در ستایش خدا، دعا بر محمد و آل محمد(ص)، دعا بر حاملان عرش، دعا بر آنان که به پیامبران ایمان آورده اند و دعای امام سجاد(ع) برای خود و نزدیکانش است. دعای ششم دعای آن حضرت به وقت صبح و شام، دعای هفتم در زمان رنج و مهمات، دعای هشتم در پناه بردن به خداوند، دعای نهم در شوق به آمرزش و دعای دهم در پناه بردن به خداست. دعای عاقبت به خیری، دعا در اقرار به گناه، دعا در طلب حاجت ها، دعا در دادخواهی از ستمگران، دعا هنگام بیماری، دعا در طلب بخشش و آمرزش گناهان، دعا در هنگامی که نام شیطان برده می شد، دعا در دفع بلاها و سختی ها و دعا در زمان درخواست باران، دعاهای یازدهم تا نوزدهم صحیفه را تشکیل می دهد.

دعای معروف به «مکارم اخلاق» بیستمین دعای امام سجاد(ع) در این کتاب است و دعای بیست ویکم تا بیست وپنجم شامل دعا به وقت رویدادهای اندوهبار، دعا در سختی و گرفتاری، دعا برای تندرستی، دعا برای پدر و مادر و دعای آن حضرت برای فرزندانش است. دعا برای همسایگان و دوستان، مرزداران، دعا در ترس از خدا، دعا در زمان تنگی رزق، دعا برای ادای وام، دعا در توبه و بازگشت، دعا در نماز شب، دعا در درخواست خیر و نیکی، دعا به هنگام گرفتاری و دعای امام سجاد(ع) در رضا به قضای حق، دعاهای بیست وششم تا سی وپنجم هستند.

دعای سی وششم، دعای زین العابدین(ع) در هنگام شنیدن رعد و برق است و دعاهای سی وهفتم تا چهلم شامل دعا در شکر، عذرخواهی از حق، طلب عفو و دعا به وقت یاد مرگ است. دعاهای چهل ویکم تا چهل ونهم نیز درباره درخواست پرده پوشی، ختم قرآن، زمان دیدن ماه نو، فرارسیدن ماه رمضان، وداع ماه رمضان، عید فطر و جمعه، روز عرفه، عید قربان و جمعه و دعا در دفع مکر دشمنان است. آخرین دعاهای آن حضرت در صحیفه سجادیه یعنی دعای پنجاهم تا پنجاه وچهارم نیز مربوط به ترس از حق، تضرع و زاری به درگاه حق، اصرار در طلب، اظهار فروتنی و دعای امام سجاد(ع) در رفع اندوه هاست.

فلسفه صلوات های آغازین دعاهای صحیفه 

بیشتر دعاهای صحیفه سجادیه با صلوات بر محمد (ص) و آل محمد آغاز می شود و یکی از سوالات این است که چرا آن حضرت در ابتدای دعاها و همچنین در میانه آنها صلوات می فرستادند. برخی معتقدند که این صلوات ها نشانه ای است تا رهبران دین شناخته شوند.

حجت الاسلام علیرضا میرجلیلی به خبرنگار ایرنا گفت: صلوات در ابتدای دعاهای صحیفه برای این است که مسیر گم نشود. یعنی، هم دین به‌ درستی معرفی می شود و هم کسانی که رهبران حقیقی دین هستند، شناخته می شوند. تمام لحظه های زندگی اهل بیت برای امروز ما درس است. امام سجاد (ع) در یکی از سخت ترین برهه های تاریخ اهل بیت زندگی کردند.

وی افزود: در کتاب انسان ۲۵۰ ساله تالیف رهبر معظم انقلاب نیز آمده است دوره ای از زندگی امام سجاد(ع) این گونه بوده که خلیفه و حاکم وقت، امام جامعه و نوه پیامبر را با وحشتناک ترین شکل به قتل می رساند و همه خانواده اش را به اسارت می گیرد و به خیال خودشان هیچ چیزی باقی نگذاشتند ولی می بینیم امام سجاد(ع) با بصیرت و صبر آن هم در زمانی که تعداد یاران آن حضرت از تعداد انگشتان دست کمتر شده بود، توانستند ورق را برگردانند به شکلی که نهضت علمی و حرکت فرهنگی امام باقر و صادق (ع) توسط امام سجاد (ع) بنا شد.

میرجلیلی گفت: اولین کار امام سجاد (ع) در آن شرایط این بود که دین حقیقی با لوازمش بماند، در حالی که تمام تلاش دشمن این بود که یک دین مخلوط و به زبان امروزی یک دین سکولار را نگه دارند. حرکت امام سجاد(ع) باعث شد تا هشام بن عبدالملک، خلیفه وقت هنگام ورود به مسجد الحرام برای طواف خانه خدا متوجه شود یک نفر به قدری در دلها جا باز کرده که همه برای او راه باز می کنند و فرزدق شاعر معروف آن زمان، این موضوع را به نظم درآورده است. بر این اساس اولین اقدام آن حضرت بصیرت افزایی بود که جوانان امروز نیز باید این بصیرت افزایی را داشته باشند و آرایه های حقیقی دین را بشناسند و به دیگران بشناسانند. متاسفانه تحریف هایی در دین ایجاد می شود ولی علمای راستین اجازه تحریف نمی دهند و باید به این علما رجوع کنیم و نگذاریم دین را از حقیقت خود منحرف کنند.

این پژوهشگر مذهبی اضافه کرد: امروز می بینیم عده ای از دشمنان در فضای مجازی مسائل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور را به صورتی کاملا مایوس کننده ارائه می دهند و اگر در فضای مجازی بخواهید با تدبیری که آنان برای جوانان ایجاد کرده اند پیش برویم، همه چیز ناامید کننده است.

وی افزود: قدم دوم امام سجاد (ع) در آن دوره شناسایی و معرفی امام جامعه بود. یعنی آن حضرت در هر لحظه خط اصلی امامت و رهبری جامعه را رها نمی کردند و با روش های مختلف حتی در بدترین حالت ها و زمانی که امام حسین (ع) با آن وضعیت شهید شدند، آن حضرت اجازه نمی دادند معرفت امام ناشناس بماند و امروز نیز بعد از معرفت دین، معرفت راهور و امام مسلمین ضروری است و نباید اجازه دهیم سکاندار مسیر اسلام ناشناس بماند. 

ترمیم محبت مسلمانان با صحیفه سجادیه

برخی کارشناسان معتقدند امام سجاد (ع) در آن دوران خفقان و ظلم های بنی امیه طی ۳۵ سال با دعاهای صحیفه سجادیه به ترمیم و بازسازی محبت مردم نسبت به خاندان پیامبر (ص) پرداختند. حجت الاسلام مجتبی عباسلو در گفت و گو با خبرنگار معارف ایرنا ضمن تشریح وضعیت سیاسی و اجتماعی دوران امام چهارم گفت: جامعه دوران امام سجاد (ع) جامعه ای بود که امام حسین (ع) را یاری نکردند درحالی که بسیاری از بزرگان مدینه به یاد داشتند پیامبر اکرم (ع) چگونه امام حسین (ع) را گرامی می داشتند. در چنین جامعه ای که بعد از شهادت سیدالشهدا (ع) یک خفقان حاکم شده بود، امام سجاد (ع) مردم را هدایت کردند درحالی که همین مردم پدرشان را در کربلا و مقابله با یزید یاری نکردند.

وی افزود: برخی تصور می کنند امام چهارم جامعه را به حال خود رها کرده و با پهن کردن سجاده ای مشغول عبادت شده بود در حالی که اینگونه نبود. در واقعه حره که جان و مال و ناموس مسلمانان حلال اعلام شده بود، جنایت های فراوانی صورت گرفت. امام سجاد (ع) با خروج از مدینه در این واقعه دخالت نکرد و همین موضوع باعث شد تا به آن حضرت در مدینه امان نامه بدهند و درحدود چهار هزار نفر از زنان و کودکان را به امام سجاد (ع) سپردند و حتی مروان بن حکم یکی از کسانی بود که خانواده خود را به امام چهارم سپرد درحالی که وقتی خبر هلاکت معاویه را به مروان دادند، او خواستار بیعت امام حسین (ع) و قتل آن حضرت از والی مدینه شده بود.

این کارشناس مذهبی ادامه داد: همین دشمنان از امام سجاد (ع) به عنوان سخاوتمندترین فرد در مدینه یاد می کردند و خانه امام سجاد (ع) تنها خانه ای بود که همواره به روی مسافران و مردم باز بود. با وجود فشار و خفقان در آن دوره، حضرت سجاد (ع) با کرامت های خود موجب جلب مردم شدند. امام چهارم با سفره داری و اطعام خود سخاوت داشتند و با آغوش باز ملاطفت نشان داده و مردم را جذب می کردند و از طرف دیگر تلاش می کردند تا در قالب دعا مردم را از چنین فضایی خارج کنند. در صحیفه سجادیه که ناب ترین معارف توحیدی در این متن ادبی زیبا نهفته است و در لابلای آن صلوات بر پیامبر و اهل بیت (ع) موج می زند، به نوعی ترمیم و بازسازی محبت و علقه نسبت به خاندان پیامبر صورت می گرفت که بعد از کربلا مورد هتک حرمت قرار گرفته بودند.

وی افزود: این راهبرد امام سجاد (ع) در قالب دعا بود که به صورتی کاملا حساب شده، معارف مورد نیاز مردم را از نظر عاطفی، روحی و عقیدتی در آن دوره انتقال می دادند. در واقع سیدالساجدین (ع) جامعه را هدایت کرده و آن را به نقطه ای رساندند که محل تجلی علم صادقین (امام باقر و امام صادق) باشد. شخصیت امام و حرکت وی در ۳۵ سال امامت، یک حرکت تمدن ساز بود که پایه حرکت ائمه بعدی را ایجاد کرد و زمینه ساز نهصت بزرگ علمی شد که در دوره امامین صادقین رخ داد و مسلمانان و شیعیان به فقه اسلامی دست یافتند. در چنین فضایی که خانه اهل بیت به عنوان محل رجوع علمی مردم تا آن دوره بسته بود، امام سجاد (ع) زمینه هایی را فراهم کردند که ایجاد شرایط مساعد اجتماعی را به دنبال داشت و باعث ظهور علم حضرت صادقین شد که چنین دوران با شکوهی مدیون مجاهدت های امام سجاد (ع) بود.

صحیفه سجادیه نردبانی برای راهیابی به معارف اهل بیت(ع)

امام خمینی (ره) از صحیفه کامله سجادیه به عنوان نمونه کامل قرآن صاعد و یکی از بزرگترین مناجات عرفانی در خلوتگاه انس یاد کردند که دست ما کوتاه از نیل به برکات آن است و آن کتابی است الهی که از سرچشمه نور اللَّه نشأت گرفته و طریقه سلوک اولیای بزرگ و اوصیای عظیم الشأن را به اصحاب خلوتگاه الهی می ‌آموزد. به اعتقاد برخی پژوهشگران این قرآن صاعد همچون نردبانی برای دستیابی به معارف اهل بیت (ع) است که به ما یاد می‌دهد چگونه در مشکلات زندگی رابطه خود را با خدا قوی کنیم.

حجت الاسلام محمدرضا فوادیان با اشاره به خانه نشینی امام زین العابدین (ع) بعد از واقعه عاشورا و آن دوران سخت برای اهل بیت گفت: در روایات تاریخی آمده است که مردم در آن دوره دچار ارتداد سیاسی اجتماعی شدند. یعنی از در خانه اهل بیت(ع) فاصله گرفتند و کسی با آنها کاری نداشت، مگر چند نفر مانند ابوخالد کابلی، ابوحمزه ثمالی، سعید بن مسیب و یحیی ام طویل و امام سجاد فرمود در مکه و مدینه به اندازه ۲۰ نفر هم ما را دوست ندارند. در کتاب انسان ۲۵۰ ساله که سخنان رهبر انقلاب جمع آوری شده، آمده است که برخی مسائل فوق العاده عجیب در مکه و مدینه رخ داد، به گونه ای که کسی با اهل بیت هیچ کاری نداشت و مردم دنیا زده به دنبال مطربان و خوشگذرانی های خودشان بودند.

وی افزود: امام سجاد (ع) طی این ۳۴ سال زمینه را برای دانشگاه علوم اهل بیت ایجاد کرد که امام باقر (ع) و امام صادق (ع) ادامه دهنده همین حرکت امام بودند. آن حضرت در قالب دعا معارف را بیان کردند. برخی فکر می کنند صحیفه سجادیه فقط کتاب دعاست در حالی که کتاب عرفان، سیاست، حکمت، اخلاق و زندگی است. اگر به صحیفه سجادیه خواهر قرآن گفته می شود به این دلیل است که این کتاب بعد از قرآن و نهج البلاغه از معصوم صادر شده است. یعنی هم معارف قرآن در آن است و هم زیبایی های حکمت آمیز کلام امیر در این صحیفه موج می‌زند. رهبر انقلاب می‌فرماید این کتاب عصاره تفکر اهل بیت (ع) است. یعنی اگر بخواهیم افکار چهارده معصوم را عصاره گیری کنیم، باید صحیفه سجادیه را مطالعه کنیم. 

فوادیان ادامه داد: این کتاب متاسفانه بین ما مهجور است و ما شیعیان با این کتاب انس نداریم و ظرافت‌ها و ظرفیت‌های این کتاب برای ما پوشیده و پنهان است. هر کسی به هر شکلی با این کتاب آشنا شده، جان خود را از معارف این کتاب سیراب کرده که می توان به خانم آنه‌ماری شیمل اسلام شناس آلمانی یا ویلیام چیتیک دانشمند و عرفان پژوه آمریکایی اشاره کرد که وی نیز ترجمه زیبایی به زبان انگلیسی برای صحیفه سجادیه نوشته است. وقتی غربی ها می خواهند اسلام را بشناسند، معمولا با جلوه‌های تاریخی و خشن اسلام روبر می‌شوند درحالی که صحیفه سجادیه بُعد درونی اسلام است و کسی که با صحیفه انس داشته باشد، به تمام زیبایی های اسلام دست پیدا می کند. بنابراین کسانی که مسلمان هم نبودند وقتی به این کتاب رسیدند، زانویی از ادب در برابر این کتاب به زمین زدند.

صحیفه سجادیه کتاب جامع برای چگونه زیستن

وی از صحیفه سجادیه به عنوان کتابی جامع برای چگونه زیستن یاد کرد که سبک زندگی را ارائه می دهد و در ادامه گفت: انسان ها دارای چهار ارتباط هستند. یکی ارتباط با خدا، دیگری ارتباط با طبیعت، سوم ارتباط با همنوعان و چهارم رابطه با خود و امام سجاد (ع) این چهار رابطه را به زیبایی تبیین کرده است. مثلا رابطه با خدا در دعای اول آمده که مشتمل بر حمد خداست. رابطه با دیگران در صحیفه سجادیه از رابطه با فرشتگان تا همسایگان و پدر و مادر و فرزندان در قالب دعا  آمده است. رابطه با عالم طبیعت نیز در دعاهایی مربوط به مسائل طبیعی مانند درخواست باران در زمان خشکسالی یا هنگام رویت هلال ماه یا هنگام شنیدن رعد و برق آمده است. دعا برای خود نیز همان رابطه با خود است که در دعای پنجم صحیفه سجادیه آمده است و ما می توانیم بار زندگی خود را با توجه به صحیفه به سرمنزل برسانیم.

این کارشناس مذهبی افزود: صحیفه سجادیه کتابی فوق العاده برای چگونه زیستن است و ما باید با این کتاب انس بیشتری داشته باشیم. اگر می‌خواهیم به معارف اهل بیت دست پیدا کنیم، صحیفه سجادیه نردبان آسمان است که در همه حوزه‌های زندگی انسان از قسط و قرض، بیماری، مرگ، طلب مغفرت از خدا و دیگر مسائل حرف برای گفتن دارد.

فوادیان دعا را بهترین حالت انسان با خدا دانست و گفت: وقتی به به فهرست صحیفه مراجعه می‌کنیم، متوجه می شویم که امام سجاد (ع) به ما یاد می دهد که در مسائل و مشکلات زندگی چگونه رابطه خود را با خدا قوی کنیم. صحیفه چنین کتابی است که پیش هر کسی حتی غیر مسلمان گذاشته شود؛ اگر چه همه دین ها با خدا حرف می زنند اما نوع و جنس صحبت های امام سجاد (ع) در این کتاب به صورتی فوق العاده بیان شده است. چون علم امام به علم خدا متصل است و خدا را به خوبی می شناسد و راه چگونه صحبت کردن با خدا را به ما می آموزد.

وی با اشاره به برخی از دعاهای صحیفه سجادیه گفت: امام سجاد (ع) که حادثه کربلا و دوران اسارت را تحمل کرد طی ۳۴ سال با خدا سخن گفته و یک جا شکوه نکرده است. چون از ابتدا تا انتهای صحیفه سجادیه، همه حمد خداست. بنابر این اگر مشکلی در عالم وجود دارد، تقصیر ما انسان هاست. اگر با عینک صحیفه سجادیه به جهان نگاه کنیم، خواهیم دید همه چیز سر جای خود و به نحو احسن قرار دارد. چون نظام خلفت یک نظام احسن است و این خدایی که خلقتش را بر نظام احسن استوار کرده، همه چیز را بر سر جایش قرار داده است، برهان نظم در جهان وجود دارد و کژی ها و کاستی ها تقصیر ما انسان هاست که سر جای خود نیستیم و نگاهی صحیح به جهان نداریم و امام سجاد (ع) با این کتاب می خواهد دید وسیع و جامع نسبت به هستی به ما بدهد و انسان با صحیفه سجادیه به هستی شناسی قوی دست می یابد.