پیامد اسراف در مصرف آب وضو و غسل در بیان امام حسن عسکری (ع)

به گزارش تیتر عاشورا اسراف به معنای خارج شدن از حد اعتدال و گرایش به افراط است که از نظر شرع مقدس اسلام، حرام محسوب می‌شود، همچنان که خداوند در آیه‌ای از قرآن می‌فرماید «کُلُوا وَاشرَبُوا و لا تُسرِفُوا إنَّهُ لایُحِبُ المُسرِفین ؛ بخورید و بیاشامید، اما اسراف نکنید که خداوند اسراف کاران را دوست نمى‌دارد.» (اعراف 31)

این عمل حرام گاهی شامل هدر دادن انرژی و از بین بردن مال صورت می‌گیرد و گاه در مصرف هزینه برای آنچه به بدن آسیب می‌رساند. در صورت کلی سه قسم اسراف است که در تمام موارد، حرام و اختصاص به شخص یا زمان یا جایی ندارد:

اول: صرف کردن مال در آنچه به بدن ضرر برساند، ‌از خوردنی و آشامیدنی و غیر آنها. مانند خوردن چیزی پس از سیری هرگاه مضر باشد. چنانچه صرف مال در آنچه که برای بدن نافع و صلاح آن است اسراف نیست.
دوم: صرف کردن مال در مصرف‌هایی که شرعاً حرام است مانند خریدن شراب و آلات قمار و اجرت فاحشه و خواننده و رشوه دادن به حکام و صرف کردن مال در چیزی که ظلمی دربردارد، یا ستمی به مسلمانی می‌زند و نظیر این‌ها.
سوم: ضایع کردن مال و بی‌فایده کردن آن، هر چند آن مال کم باشد؛ مانند هستۀ خرما را دور‌ انداختن، هنگامی که قابل استفاده باشد. یا بقیۀ ظرف آب را ریختن در جایی که آب نایاب باشد.

از این قِسم است مصرف بیش از حدّ آب چه برای شست و شوی البسه و ظروف و چه برای مصارف مختلف مثل غسل و وضو. پیامبر صلی‌الله علیه و آله در روایتی فرمود «به زودى در این امت گروهى پدید خواهند آمد که در استفاده از پاک‌کننده‌ها زیاده‌روى مى‌کنند؛ سَتَکونَ فِی هذِهِ الاُمَّةِ قَومٌ یَعتَدونَ فِی الطَّهُورِ» (الطراز الأول و الکناز، ص323) و در دیگر روایت دربارۀ حد معمولِ استفاده از آب وضو و غسل فرمود «براى وضوء یک مُدّ (750 گرم) و براى غسل یک صاع (3 کیلو) آب بس است. پس از من گروهى مى آیند که این مقدار را کافى نمى‌دانند ؛ آنها برخلاف سنّت من هستند؛ الوُضوءُ بِمُدِّ و الغُسلُ بِصاعٍ و سَیَأتی أقوامٌ بَعدی یَستَقِلّونَ ذلِکَ فَاُولئکَ عَلى خِلافِ سُنَّتی ؛ النوادر (للراوندی)، ص44)

متأسفانه گاهی شاهدیم فرد مؤمن برای وضو گرفتن از حجم بالایی از آب استفاده می‌کند بدون آنکه بداند عمل او با اسراف همراه است؛ در حالی که به فرمودۀ پیامبر با اندک مقداری از آب می‌توان به تطهیر پرداخت. امام حسن عسکری (ع) در روایتی دیگر اسراف و تعدی در مصرف آب طهارت (وضوء و غسل) را مانند فردی معرفی کرد که طهارت خود را باطل می‌کند: «مَن تعدّى فی طَهورِهِ کانَ کَناقِضِهِ» یعنی هر که در مصرف آب (وضو و غسل) زیاده روى کند، مانند کسى است که وضو و غسل خود را باطل کند.