کرونا همان‌گونه که تاثیرات منفی بسیاری بر روی سینمای جهان گذاشت، سینمای ایران را هم از لوث وجود خود بی‌نصیب نگذاشت تا این صنعت کشور در حدود ۱۸ ماه، بیشترین آسیب‌ها را از این ویروس منحوس ببیند. جریانی که البته طی ماههای اخیر با لحاظ برخی تدابیر، به نزدیک‌ترین شرایط با دوران معمول خود رسیده است.
به گزارش عاشورانیوز به نقل از خبرگزاری ایرنا، در آخرین روزهای بهمن‌ماه ۱۳۹۸ بود که علاوه بر داغ شدن بحث انتخابات در ایران، یک موضوع دیگر نیز به ولوله‌ای در میان مردم تبدیل شد؛ مهمان ناخوانده‌ای به نام کرونا.
کسی از ابعاد واقعی این مهمان ناخوانده خبری نداشت و تصورات بر این بود که این ویروس به‌مانند بسیاری از ویروس‌هایی که تا آن زمان در برخی کشورهای عموما آسیایی پدیدار شده و بعد از مدتی نیز رخت بربسته‌اند، است. به همین دلیل، امورات، بدون هیچ ملاحظه‌ای در آن روزهای سرد، رو به جلو می‌رفت.
سینمای ایران در سال ۹۸، روزهای خوبی را پشت سر گذاشته بود و خود را آماده می‌کرد تا در هفته نخست اسفندماه، رکورد گیشه ۳۰۰ میلیاردی را جشن بگیرد. اتفاقی که احتمالا تا پایان اسفند آن سال به ۳۵۰ میلیارد تومان می‌رسید و یک دلگرمی و سیگنال بسیار خوب بود برای ورود به سال ۹۹. سالی که گیشه ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیارد تومانی آن، دور از انتظار نبود و این یعنی نزدیک شدن سینمای ایران به فرآیند صنعتی‌شدن؛ رویایی که سینمای ایران دهه‌ها به دنبال آن بود.
رویایی که رنگ باخت
اما تمام این آرزوها با مشاهده نخستین نمونه‌های بیماران مبتلا به کرونا، رنگ باخت. در سوم اسفندماه ۱۳۹۸ و درست چند روز پس از تعیین فیلم‌های اکران نوروز ۹۹ بود که وزارت ارشاد طی بیانیه‌ای، از تعطیلی تمامی سینماها و برنامه‌های فرهنگی و هنری در سراسر کشور خبر داد.
خیلی‌ها در آن زمان گمان می‌بردند که این تعطیلات، به‌صورت هفتگی و نهایتا تا پایان سال است. البته که در آن زمان، شاید خواست برخی سینماداران نیز در این تعطیلی بود. چرا که سینماها از ماراتن نفس‌گیر جشنواره فجر عبور کرده بودند و فیلم چندانی برای گیشه نداشتند. بنابراین با توجه به افزایش قیمت ابزارهای مصرفی سینما، ترجیح می‌دادند که سینما تا زمان اکران نوروزی، تعطیل بماند.
اما این تعطیلات هفتگی، تا اواسط تیرماه به طول انجامید. تعطیلات ۴ ماههای که خسران‌های بسیار را به سینمادارها وارد کرد. آنها دیگر متوجه شده بودند که کرونا، ویروسی است که به این راحتی‌ها، خیال رفتن ندارد. با همین قطعیت، بسیاری از سینمادارها، پرسنل خود را اخراج کردند و با ضرر کمتری، سینماهای خود را بسته نگه‌داشتند.
اما این، تمام ماجرا نبود. تقریبا تمامی سینمادارها، بابت نمایش فیلم‌های آخر خود، مبالغ خرد و کلانی را به پخش‌کننده‌ها بدهکار بودند. مبالغی که تمام آن را در همان هفته‌های نخست ورود کرونا، صرف هزینه پرسنل، شارژ و دیگر هزینه‌های جاری سینما کرده بودند و عملا دیگر پولی برای معاش نداشتند.
رکود مطلق سینماگران
در آن سوی ماجرا، وضع سینماگران نیز تعریفی نداشت. تولیدات سینمایی، تقریبا به زیر ۱۰ فیلم رسیده بود و بسیاری از عوامل سینما، خانه‌نشینی را تجربه می‌کردند. ماههای نخست اما کم‌سروصدا گذشت اما از اواسط بهار ۹۹ که موضوع خانه‌نشینی و محدودیت‌ها، برای همه مسجل شد، صدای اعتراض سینماگران بلند شد.
در آن زمان، اخباری مخابره می‌شد که شنیدن آنها دلخراش بود. از سینماگرانی که در اجاره خانه خود مانده بودند و برخی مجبور شدند که نزد خانواده خود یا همسرشان رفته و با آنها زندگی کنند تا موارد متعدد از کار کردن سینماگران در تاکسی‌های اینترنتی. برخی تهیه‌کنندگان در محافل خصوصی خود عنوان کردند که جمع کثیری از سینماگران علی‌الخصوص کسانی که فکرش را نمی‌کردند، به قرض گرفتن روی آورده‌اند و اخبار دیگری، حکایت از فروش برخی لوازم شخصی و متعلق به خانه این سینماگران داشت.
در آن زمان، سینما، حال و روز خوشایندی نداشت. مدیران سینما تلاش کردند تا با فروکش کردن هر دوره از موج، نسبت به بازگشایی سینماها مبادرت کنند تا به این ترتیب، چرخ سینما روی دور بیفتد. هم سینماداران بفروشند و هم جریان تولید روی غلتک بیفتد. اما حتی با این وجود نیز چند مانع بزرگ، امکان محقق شدن این اتفاق را نمی‌داد.
نخست آن‌که مردم هنوز سینماها را محلی امن برای وقت گذراندن نمی‌دانستند. سالن‌هایی که فیلم جدیدی برای نمایش نداشتند و همان فیلم‌های بهمن ۹۸ را نمایش دادند. در چنین وضعیتی، برخی پردیس‌ها، اقدام به دانلود فیلم خارجی و نمایش کم‌کیفیت آن نسخه‌ها روی پرده گرفتند. البته که در کنار تمامی این معضلات، بحث اصلی، نبود ایمنی شغلی بود. در رنگ‌بندی کرونایی، هر شهری، وضعیتی داشت و سینماهای هر شهر نیز متناسب با رنگ شهر خود، وضعیتی متفاوت را تجربه می‌کرد. فرآیند این باز و بسته شدن، یک‌سال و نیم به طول انجامید.
تلاش مدیریتی حداقلی
در این مدت، چند اقدام مدیریتی صورت گرفت. نخست آن‌که مصوب شد به سینمادارها، به ازای هر پرده، ۱۰ میلیون تومان وام با سود ۴درصد تعلق بگیرد. طرح عجیبی که مورد تمسخر سینماداران قرار گرفت و آنها هم که به استقبال از آن رفتند، آن‌قدر در بروکراسی‌های رایج معطل شدند که عطای دریافت آن را به لقایش بخشیدند.
یک اقدام دیگر، اعطای کمک‌های بلاعوض ۱/۵ میلیون تومانی به آن دسته از سینماگرانی بود که عضو صندوق اعتباری هنر بودند. کمکی حداقلی که در دو نوبت پرداخت شد و عملا گره‌ای از کلاف سردرگم این جماعت حداقلی باز نکرد.
اقدام اجرایی دیگر اما نمایش چند فیلم جدید در سینماها بود که به استثنای دینامیت، مابقی، شکست‌های سنگینی را متحمل شدند. در چنین وضعیتی، صاحبان آثار، موافق به نمایش فیلم خود نبودند و حتی با وجود تسهیلات حداقلی، نمی‌توانستند سرمایه خود را این‌چنین در معرض یک ریسک بزرگ قرار دهند. حتی دینامیت نیز در شرایطی به فروش ۵۸ میلیاردی دست یافت که حدود ۸ ماه در سینماهای تمام کشور به روی پرده بود و عملا رقیب چندانی بر روی پرده نداشت.
گیشه سینمایی که در سودای فروش ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیارد در سال ۹۹ بود، درنهایت به فروش ۹ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومانی بسنده کرد
در این وضعیت، روزانه از تعداد سینماهای فعال کشور کاسته شد. سینماهایی که به دلایلی چون نداشتن مخاطب و پیشی گرفتن هزینه‌های جاری از درآمدهایشان، ترجیح دادند تا به اهرم‌هایی چون تغییر کاربری فکر کنند. در سال‌هایی که سینمای ایران در مسر نهضت سالن‌سازی داشت، سینماها و سالن‌های بسیاری از دور فعالیت خارج شدند تا تعداد سینماهای فعال کشور در سال ۹۹، از ۱۲۸ سینما فراتر نرود.
در این سال، با تداوم اکران فیلم‌های بهمن ۹۸، چند فیلم جدیدی که اکران شد، فیلم‌های خاطره‌ساز سالیان گذشته و البته فیلم‌های خارجی، گیشه سینمایی که در سودای فروش ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیارد بود، به فروش ۹ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومانی بسنده کند. در این سال، در تمام کشور، کمتر از ۷۸ هزار سانس ترتیب داده شد که طی آن، تنها ۶۲۵ هزار نفر در سراسر کشور به سینماها رفتند.
برای سال ۱۴۰۰، اگرچه قبح و رعب کرونا تا اندازه زیادی ریخته شد اما سینما همچنان وضع ناگواری را تجربه می‌کرد. همچنان صاحبان آثار راضی به نمایش فیلم خود حتی در بازه اکران نوروز نبودند و طبیعتا، مردم هم استقبال چندانی از فیلم‌های تکراری روی پرده و البته مفهوم سینما به عمل نمی‌آوردند. مدیریت سینما نیز در تمام آن ماه‌ها، نه‌تنها موفق به تدبیری در جهت راه انداختن قطار ایستاده سینما نشده بود بلکه با موج سنگینی از اعتراض‌های سینماگران مواجه شد.
شرایط مدیریتی سینما در ابتدای سال ۱۴۰۰ به گونه‌ای بود که گویا لحظه‌شماری می‌کردند تا عمر دولت به پایان رسیده و آنها از این گرداب ناخواسته، رهایی یابند. این ثانیه‌شماری هم از سوی مدیران سینما و هم از جانب سینماگران و دوستداران هنر هفتم، به راحتی قابل لمس بود.
البته که در همین سال، تعداد سینماهای بیشتری از گردونه نمایش فیلم خارج شدند و برخی ابتکارهای نیمه‌جان نظیر سینماماشین و سینماهای سیار نیز به دلیل عدم‌استقبال آن‌چنانی، جمع شدند و به کار خود پایان دادند.
در شش‌ماه نخست ۱۴۰۰، تعداد سینماهای فعال به ۱۱۵ سینما رسید. سینماها به فروش ۱۹ میلیاردی دست یافتند که تنها ۱۲ میلیارد آن در اختیار دینامیت قرار داشت. مخاطبان سینما با رشد نسبتا محسوسی به ۸۸۰ هزار نفر رسید اما تعداد سانس‌ها، همچنان تعریفی نداشت و به مرز ۸۳ هزار سانس نرسید.
بهبود اوضاع در شش‌ماه دوم ۱۴۰۰
در شش‌ماه دوم سال ۱۴۰۰، اوضاع با چند حرکت جهادی و انقلابی در حوزه سینما بهتر شد. مهم‌ترین اقدامی که در این حوزه انجام شد، تضمین باز ماندن سینماها در هرگونه شرایط کرونایی و بالا بردن ظرفیت سینماها تا ۷۵درصد اشغال صندلی بود. گام مناسبی که یک امنیت شغلی خوب برای سینماگران محسوب می‌شد. در گام بعدی، تعدد نمایش فیلم‌های پرمخاطبی نظیر قهرمان و گشت ۳ سبب شد تا تعداد مخاطبان سینماها، در همان پائیز ۱۴۰۰، به بالاترین میزان از آغاز کرونا برسد. در نتیجه این رویکرد، آمار سینماهای کشور در پائیز ۱۴۰۰، به ۱۱۶ هزار سانس، ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار مخاطب و گیشه بیش از ۷۱ میلیارد تومان رسید.
در شش‌ماه دوم سال ۱۴۰۰، اوضاع با چند حرکت جهادی و انقلابی در حوزه سینما بهتر شد. مهم‌ترین اقدامی که در این حوزه انجام شد، تضمین باز ماندن سینماها در هرگونه شرایط کرونایی و بالا بردن ظرفیت سینماها تا ۷۵درصد اشغال صندلی بود
تداوم این روند در زمستان، وضعیت سینماها را با بهبود مواجه کرد به‌گونه‌ای که بسیاری از سینماهایی که درصدد تعطیلی و تغییر کاربری بودند، به مدار نمایش بازگشتند و بدین ترتیب بر حجم سینماهای فعال افزوده شد. این راه‌اندازی ناوگان سینمایی کشور سبب شد تا کارکرد سینمای ایران در پایان سال ۱۴۰۰ به ۳۳۳ هزار سانس نمایش، حدود ۷ میلیون و ۱۰۰ هزار مخاطب و حدود ۱۶۰ میلیارد تومان فروش برسد که جدی‌ترین علامت نزدیک شدن سینما به وضعیت عادی و نرمال خود است.
خیزش برای وضعیت بهتر
برای سال جدید، در نظر گرفتن بسته‌های جدید اکران بر سرفصل‌هایی چون نوروز، عیدفطر و تابستان، تا به اینجا، سبب شده تا این روند رو به رشد، تداوم داشته باشد به نحوی که در همین کمتر از ۳ ماه، آماری به اندازه نصف سال ۱۴۰۰ محقق شده است. تا به امروز، حدود ۱۶۴ هزار سانس، ۳ میلیون و ۶۷۰ هزار مخاطب و گیشه ۱۲۰ میلیارد تومانی برای سینما محقق شده است که البته اگر برخی مسائل درون‌صنفی در ماههای جاری رقم نمی‌خورد و انتخاب‌های بهتری برای اکران در نظر گرفته می‌شد، این پیشرفت، شتاب بیشتری را به خود می‌دید.
البته که این پیشرفت، تنها دایرمدار مسائل نرم‌افزاری نمی‌شود و در بحث سخت‌افزاری نیز پیشرفت‌های خوبی حاصل شده است. تعداد سینماها و سالن‌های فعال کشور در شرایط کنونی، تقریبا تمامی ظرفیت‌های موجود است به‌طوری‌که هم‌اکنون ۲۲۴ سینمای فعال در کشور وجود دارد که این تعداد سینما، ۵۷۳ سالن سینمایی دارند. تعداد صندلی سالن‌های سینمایی کشور نیز ۱۳۹ هزار و ۵۲۸ صندلی است. روند روبه‌رشدی که قطعا تا انتهای امسال به نقاط رشک‌برانگیز بیشتری نائل خواهد آمد و افتخارات بیشتری را نصیب سینمای ملی ایران می‌کند.
و امروز سینمای ایران در جایگاهی قرار گرفته که قابل قیاس با دوران کرونایی خود نیست. درحالی‌که برخی از کشورهای صاحب‌صنعت در حوزه سینما، از محدودیت‌هایی در حوزه سینما برخوردار هستند اما در ایران، روند تولید فیلم، استقبال مخاطب و مقوله اکران، به پیش از دوران کرونا بازگشته و روند تحول، با کنش‌گری‌های هوشمندانه‌ای که در حوزه تبیین سیاست‌ها صورت گرفته، با سرعت بیشتری به راه خود ادامه می‌دهد تا در ادامه، اخبار به‌مراتب خوشایندتری از سینمای ایران به مردم کشور مخابره شود.
ارسال نظر