انتظار باوری مخصوص شیعه نیست/ اشتراکات شیعه و اهل سنت در موضوع مهدویت

به گزارش تیتر عاشورا به نقل از خبرگزاری شبستان، به مناسبت فرا رسیدن هفته وحدت و در آستانه سالروز ولادت باسعادت پیامبر رحمت، حضرت محمد مصطفی(ص) و به منظور بررسی کارکردهای وحدت گرایانه مهدویت با حجت الاسلام والمسلمین «حسین الهی نژاد»، رئیس پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفتگویی ترتیب داده ایم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود:

وحدت در آموزه های دینی و مکتبی ما از چه جایگاه و اهمیتی برخوردار است؟

مسئله وحدت و همگرایی موضوعی بسیار مهم و مورد تاکید قرآن و حضرات معصومان(ع) است و در این راستا تاکیدات فراوان داریم همچون آیه شریفه «وَاعتَصِموا بِحَبلِ اللَّهِ جَمیعًا وَلا تَفَرَّقوا» که اشاره به وحدت مسلمین دارد.

اگر وحدت را در جامعه اجرایی و عملیاتی کنیم پیامدهای مثبتی به همراه دارد؛ وحدت عزت و سربلندی، بالندگی و پویایی، الطاف و رحمت الهی و نیز نفی سلطه بیگانگان و آرامش و آسایش را برای ما به ارمغان می آورد. از این رو، اهتمام به وحدت و همگرایی مورد تاکید همه بزرگان است.

این وحدت در اعتقاد به خدا، قرآن، نبوت و ... وجود دارد یعنی حول این مقولات می توان وحدت ایجاد کرد و اهل بیت(ع) هم می توانند عامل وحدت باشند.

در میان همه باورداشت های دینی، مهدویت چه کارکردهایی در حوزه وحدت فرادینی و بین الادیانی دارد؟

با دو نگاه این آموزه قابل پیگیری است یکی منجی گرایی و دیگر مسئله ای فرادینی یعنی دیگر ادیان هم در منچی گرایی باورداشت هایی دارند که سبب اتحاد همه ادیان آسمانی می شود.

به عبارت بهتر، اسلام، مسیحیت و یهودیت در مقولات منجی گرایی اعتقادانی دارند در ابعادی همچون آینده روشن و مثبت جهان و عاقبت بخیر شدن بشر، دومین مقوله اعتقاد به ظهور منجی موعود(عج) است یعنی شاید در مصداق تفاوت داشته باشند اما در اصل آن، باورشان مشترک است.

سومین مقوله مشترک و وحدت آفرین مهدویت بین ادیان، اعتقاد به آسمانی بودن منجی است و چهارمین مقوله وحدت آفرین منجی گرایی، فرود آمدن حضرت عیسی (ع) است یعنی همه پیروان ادیان ابراهیمی اعتقاد به نزول این پیامبر الهی در عصر ظهور دارند.

و پنجمین مقوله مشترک در این باره، این است که آینده از آنِ خوبان و مستضعفان جهان است و نهایتاً آخرین مقوله مشترک، گسترش عدالت در عصر ظهور منجی موعود(عج) است که پیروان همه ادیان الهی و آسمانی به آن اعتقاد دارند.

مهدویت و منجی گرایی در اسلام و ایجاد وحدت فرامذهبی چه ظرفیتی دارد؟

اولا همه مذاهب اسلامی روایات مهدوی(عج) را متواتر یعنی قطعی و صادرشده از جانب پیامبر(ص) می دانند، ثانیاً همه به آن اعتقاد دارند.

سومین عامل مشترک بین مذاهب اسلامی در مسئله منجی گرایی، اعتقاد به حتمیت ظهور امام مهدی(عج) است و چهارمین عامل نام و القاب و اوصاف حضرت حجت(عج) است.

علاوه بر این، همه مذاهب اسلامی امام مهدی(عج) را جوان می دانند و اتفاق نظر دارند که ایشان از فرزندان رسول خدا(ص) هستند. در موضوع نشانه های ظهور و زمینه سازان ظهور هم جمله مذاهب اسلامی اتفاق نظر دارند.

ازجمله دیگر عوامل وحدت آفرین مهدویت در جهان اسلام این است که حضرت حجت(عج) میراث دار همه انبیاء است و همه مواریث انبیاء در اختیار ایشان است.

اینها عوامل همگرایی و وحدت آفرین میان مذاهب اسلامی است. در کتاب «اتحاد و همگرایی در پرتوی مهدویت و موعودگرایی» این مسائل و ضرورت وحدت را به تفصیل بیان کرده ام.

وحدت رویه و روش در انتظار، چه تاثیری در زمینه سازی برای ظهور امام مهدی(عج) دارد؟

ازجمله مولفه های مهم مهدویت، انتظار برای ظهور است، انتظار یعنی زمینه سازی و آمادگی برای تحقق دولت کریمه، اصل انتظار عامل وحدت آفرین است یعنی انتظار باوری است که همه گروه های اسلامی به آن اعتقاد دارند.

در کتاب «بررسی و تحلیل انتظار در اهل سنت» به اثبات این مسئله پرداختم که انتظار باوری مخصوص شیعه نیست بلکه اهل سنت هم به آن، اعتقاد نظری و عملی دارند از این رو، انتظار هم وحدت آفرین است و همه مذاهب اسلامی بر اساس تعریفی که از انتظار ارائه می دهند، به زمینه سازی برای ظهور کمک می کنند.

از انتظار در روایات اهل سنت چه تعریفی شده و چه اشتراکاتی با تعبیر از آن در اعتقادات شیعی دارد؟

انتظار به دو صورت در منابع اهل سنت آمده است یکی زمینه سازی برای ظهور امام مهدی(عج) و دیگری تلویحی است که هر دو به انتظار عملی نظر دارد منابع اهل سنت به «ممهدون للمهدی» یا «انقلابیون مشرق» یا روایات دجال پرداخته اند که همگی بر زمینه سازی برای ظهور امام مهدی(عج) ناظر است.

علاوه بر این، علمای مختلف اهل سنت به شبهات متعددی درباره مهدویت پاسخ داده اند که بخش قابل توجهی از آن به ناظر انتظار زمینه ساز است.

وحدت در عصر ظهور و دولت کریمه امام مهدی(عج) چگونه محقق می شود و چه کیفیتی دارد؟

درباره وحدت در عصر ظهور و تشکیل حکومت جهانی امام مهدی(عج) سه دیدگاه مطرح است، یکی آنکه همه ادیان تحت لوای اسلام تجمیع و به انسان ها عرضه می شود و هیچ پیرویی خارج از دایره پیروان اسلام وجود ندارد

نگرش دوم آنکه اسلام فراگیر می شود اما پیروان دیگر ادیان تحت لوای این دین زندگی مسالمت آمیزی خواهند داشت و در اقلیت به سر می برند چون دین حکومت جهانی مهدوی، اسلام است.

نگرش سوم آنکه در ابتدای تشکیل حکومت جهانی، پیروان ادیان مختلف وجود دارند اما وقتی دولت جهانی شکل گرفت همه ادیان جمع شده و دین واحد جهانی اسلام است و همه مسلمان زندگی می کنند.

درباره نگرش های اول و سوم، حرفی نیست اما درباره نگرش دوم باید گفت این اقلیت در عین پایبندی به آموزه های دینی خود، در حکومت جهانی مهدوی زندگی مسالمت آمیزی را تجربه می کنند.