فلسفه وجودی اربعین بیدارگری مردم است/اربعین؛ زمینه ساز ظهور

به گزارش عاشورا به نقل از خبرگزاری مهر ، در سال ۱۳۹۳ بعثه مقام معظم رهبری در حج و زیارت متولی بسیج ظرفیتهای مختلف کشور شد و به دلیل جامعه هدف، هیئات مذهبی و مداحان این اداره کل، نماینده سازمان تبلیغات اسلامی شد. در آن زمان حسام سیروس معاون اداره کل و رضا معممی مقدم در جلسات مختلف حاضر شدند و در نهایت قرار شد وزارت کشور عهده دار ستاد اربعین کشور شد و فقط بخش فرهنگی به بعثه محول شد که سازمان تبلیغات اسلامی از جمله حوزه هنری و دارالقران و تشکل های دینی و تبیان در بخشها و کمیته های مختلف حضور دارند. به همین منظور گفتگویی کردیم با رضا معممی مقدم، نماینده سازمان تبلیغات اسلامی در ستاد مرکزی اربعین که در ادامه می خوانید؛

*رهبر معظم انقلاب امسال  اربعین را پدیده بی نظیر و حرکت عظیم و پر معنای راهپیمایی اربعین حسینی علیه السلام را حسنه ای ماندگارخواندند، نظر شما درباره این توصیف چیست؟

اربعین ،‌ پدیده ای است که گرچه در میدان مذهب ظهور و بروز یافته است ، اما آثار و پیامدهای آن تنها منحصر به میدان دین نمی شود. این پدیده ، پیامدهای جدی دینی ، مذهبی ، اجتماعی ، فرهنگی و حتی اقتصادی داشته و خواهد یافت. به تعبیر دیگر ، اربعین ، پدیده ای پیچیده و چندبعدی است. فهم و تعامل موثر و مدبرانه با آن را به صورت جدی تحت تأثیر قرار خواهد داد.

*چرا معتقدید اربعین پدیده است و ویژگی پدیده بودن چیست؟

اولا چیز نو ظهورو بی مانندی است اربعین ساخته دست بشر نیست و مهندسی فرهنگی ما و متولیان فرهنگی و مذهبی شکل نگرفته است  پدیده اربعین که فرصتی جدید و جمعی است به عبارتی چون واقعیت‌های اجتماعی منشاء روانی دارند و پدیده‌های اجتماعی مثل اربعین را می‌توان واقعیاتی تلقی کرد که جمعی، عینی و ملموس باشند یعنی این پدیده اربعین خواست روانی و نیاز اجتماعی کل بشریت است که شاهد اقبال جهانی شده است و شیعیان بعنوان ناب ترین مذهب دینی ، سالانه فرصتی را برای بازنمایی آن فراهم می آورند.اربعین ، فرصتی برای ایجاد یک گردهمایی مذهبی به صورتی اثرگذار با انعکاسی جهانی ایجاد کرده است که خود می تواند نتایجی همگرایانه در سپهر تحولات منطقه ای و معادلات قدرت آسیای غربی در پی داشته باشد .

 پدیده‌های اجتماعی و هم شیوهٔ زندگی اجتماعی مردم، تابعی از اوضاع و احوال و شرایط حاکم بر آن جامعه است: اربعین یک نهضت است یک خیزش جهانی بر اساس اندیشه های فطری  ودینی است حضرت مهدی برای ظهور خود چنین مقدمه ای را لازم می دانستند «اگر شیعیان ما جمع شوند و قلب های خود را با هم متحد کنند برای اینکه به عهدی که با ما دارند وفا کنند، مژده ملاقات ما به تاخیر نخواهد افتاد و دیدار ما برای آنها سرعت خواهد گرفت.» لذا تجمع در اربعین میتواند مقدمه یا علامت ظهور باشد

*با توجه به عضویت چندین ساله جنابعالی در کمیته فرهنگی ستاد اربعین بایسته های اربعین بفرمایید

با توجه به اتفاقات اخیر و ایجاد اختلافات بین ایران و عراق از بیان موکب ایرانی و موکب عراقی پرهیز جدی و پیشنهاد میشود موکبهای ترکیبی و مشترک ایجاد شود و ما در کنار موکب دارهای عراقی باشیم  چون میزبان عراقی ها هستند و علیرغم هیاهو و بگیر وببند نقش ایرانی ها در پذیرایی داخل عراق فقط ۵ % است لطف مکرر توسط کشور میربان، حق مسلم نمی شود که بعضی فکر میکنند چون سال گذشته در فلان موکب پذایریی شدند امسال هم الزاما باید پذیرش شوند. شیعه را به محبت ، اخلاق ، امانت داری و رعایت هنجارها معرفی کنیم. و برگزاری مراسم یادبود مدافعان حرم عراقی و ایرانی…. برگزاری ایستگاه های شعر آئینی و حماسی با حضور شعرای عراقی و ایرانی در کنار هم در مسیر پیاده روی و کربلا… فعال کردن کمیته امور بین الملل و ارتباط تنگاتنگ با زائران کشورهای اسلامی… تجلیل از کلیه موکب داران عراقی با هدایای معنوی و تبرکات حرم امام رضا علیه السلام مناسب است ورود سازمان های امنیتی از عدم صدور ویزا برای افراد تفرقه افکن و شیرازی… که نمونه این افراد در دهه اول محرم امسال در عراق را مشاهده کردم  و تخریب و اختلاف ایجاد میکردند… استفاده از طلبه های عراقی مخصوصا دفتر آیت الله سیستانی برای نماز جماعتهای مواکب ایرانی که امام فاقد امام جماعت هستند…

اولین توقع از تشکل ها، تشویق مردم به حضور پرشور، حماسی و در عین حال عارفانه در این حرکت است. نباید اجازه داد جمعیت زائران پیاده اباعبدالله (ع) کاهش پیدا کند، بلکه سال به سال باید شاهد رونق و شکوه مضاعف این حرکت باشیم. دومین توقع، ارائه آموزش ها و معرفت افزایی های حساب شده به زوار اربعین است. مردم به ویژه مردم ایران باید علاوه بر برخورداری از فرهنگ پیاده روی اربعین، با معارف نهضت حسینی نیز آشنا شوند. سومین توقع، بسترسازی برای خدمات رسانی در مرزهای زمینی به زوار خصوصا افراد کم بضاعت است که خیلی مهم است.  چهارمین توقع، مشارکت با مردم شریف عراق برای پذیرایی ساده و در عین حال مناسب از زوار حسینی (ع) است. توجه داشته باشید که مردم عزیز عراق هر قدر هم که کریم باشند، باز از عهده تحمل این بار که سال به سال سنگین تر می شود، بر نمی آیند؛ بنابراین، می بایست با قواعد خودش به آنها کمک کنیم. توقع پنجم، همکاری با تشکل های مردمی عراق برای پربارتر کردن مراسمات حسینی (ع) و مراسمات انقلابی در کل مسیر پیاده روی است. البته تاکید می کنم که همکاری با تشکل های عراقی برای برگزاری برنامه های مشترک مهم است. اصولا، تک روی و ایرانیزه کردن برنامه ها در پیاده روی اربعین مضر است لذا جا دارد در برنامه های اختصاصی ما، عراقی ها هم مشارکت واقعی داشته باشند.

نقش برجسته و مهم سازمان و اداره کل تشکلها در کمیته اربعین چیست؟

تعهدات سازمان به کمیته فرهنگی اربعین عبارتند از:

* تأمین روحانی و مداح از مبدأ برای موکبها

* آموزش زائرین از مبدأ با استفاده از ظرفیتهای مبلغین، ائمه جماعات،تشکلهای دینی ومداحان

* حضور نمایندگان کمیته فرهنگی اربعین در همایشهای آستانه محرم

* حضور مسئول کمیته فرهنگی در نشستهای تخصصی کارشناسان تشکلهای دینی و اعزام و استقرار استانها

* ارسال محصولات فرهنگی کمیته به گروههای هدف از طریق موسسه امین

* در استانهایی که بعثه دفتر نمایندگی ندارد انتصاب مدیران کل تبلیغات اسلامی ۱۲ استان به عنوان مسئول کمیته فرهنگی ستاد اربعین استان( استانهای: البرز، ایلام، بوشهر، خوزستان،  زنجان، سمنان، قزوین، کردستان، کرمانشاه، کهگیلویه وبویراحمد،گیلان، همدان)

* حضور مسئول کمیته فرهنگی اربعین در جلسات ماه محرم ستاد ساماندهی شئون فرهنگی

* استفاده از ظرفیت فضای مجازی سازمان جهت انتقال سیاستها و محتوای تولیدی کمیته

* صدور مجوز فعالیت فرهنگی موکبهای ایرانی در ایران وعراق (که این بخش را ستاد بازسازی عتبات عهده دار شده است)

‌تعاملات سازمان هم با کمیته فرهنگی اربعین شامل:

* مشارکت در تأمین هزینه های تولید و چاپ کتب و جزوات آموزشی توجیهی

* مشارکت در تولید محصولات فرهنگی و جزوات آموزشی حتی در حد نگارش مقدمات کتب و…

* بررسی و تأیید محتوای تولیدی کمیته فرهنگی توسط سازمان قبل از توزیع آنها

البته این فقط تعاملات معاونت امور فرهنگی و تبلیغ سازمان است بقیه موسسات مثل تبیان، حوزه هنری ، دارالقران در این کمیته و سایر کمیته های مرتبط نقش برجسته ای دارند.

*جنابعالی در جایی  نسبت تهدیدات راه پیمایی اربعین در ایران، ملاحظاتی داشتید مجدد بفرمایید.

نباید پیاده روی در روز اربعین در ایران به معنای جایگزینی پیاده روی اربعین در عراق معرفی شود. در روایات تنها پیاده روی در مورد قبر امام حسین(ع) وجود دارد. در مورد هیچ یک از ائمه اطهار روایتی پیرامون پیاده روی یعنی عبارت «ماشیاً… بکل خطوه» وجود ندارد. چه رسد به این که از مکانی به مکان دیگر برای ثواب بردن پیاده روی اربعین آمده باشد مثلاً از میدان امام حسین(ع) تهران تا شهر ری ثواب و اجر همان پیاده روی را داشته باشد. “من زار عبدالعظیم بری کمن زارالحسین بکربلا” رجا گفته شده و زیارت وارد شده نه راهپیمایی. باید سوز نرفتن بر دلها بماند نه اینکه بدل سازی شود این نکته باید دقت شود که جایگزین نگردد. یعنی حالا که کسی نتوانست به عراق برود در تهران در این مراسم شرکت کند. شبیه احکامی که اگر مکلف نتوانست برای کفاره گناهش بنده آزاد کند. ۶۰ فقیر را سیر نماید و اگر نتوانست… . سال به سال نباید به مراسم مذهبی افزوده گردد تا اشباع مراسم مذهبی ـ معنوی برای مردم پدید نیاد تا همواره در زمان نیاز مردم خود را با جدیت در مراسم مذهبی شرکت نمایند. پیاده روی در روز اربعین در ایران، پیاده روی ۲۸ صفر، پیاده روی در ایام فاطمیه، پیاده روی در ایام شهادت… .

نظیر؛ پیرامون حمایت از مواضع انقلاب دو راهپیمایی رسمی تلقی می گردد. ۲۲ بهمن و روز جهانی قدس. مگر در مواقعی که حوادث جهان اسلام ضرورت ایجاب می کند و پس از نماز جمعه نمازگزاران راهپیمایی می نمایند.در مورد پیاده روی به طرف مشهد در ۲۸ صفر از آنجایی که روایتی پیرامون آن نداریم نباید با شبیه سازی اربعین حسینی ذهن مخاطب به آن سمت و سو جهت داده شود.

در حوزه مناسبت سازی مثلاً می گویند که اربعین برای حضرت امیر(ع) بگیریم، در صورتی که اربعین فقط برای امام حسین (ع) است. پیاده روی فقط برای امام حسین(ع) وارد شده است حالا یک سری اتفاقات افتاده است و تلویزیون آن را هم پوشش می دهد که یک عده ای از میدان امام حسین راه می افتند به سمت حرم عبدالعظیم می روند در حالی که یک فعل دینی باید مبتنی بر عرف یا فعل یا تقریر معصوم باشد و اگر غیر از این باشد ما حق نداریم این کار را بکنیم. ما نزدیک به ۸۰۰۰ امامزاده داریم که فردا هرکسی ازمنطقه خودش بلند می شود و به سمت امامزاده می رود و می گوید پیاده روی اربعین است. درصورتیکه مهم است که اربعین از تیر شماره یک وادی سلام شروع و به عمود شماره ۱۴۵۲ ختم شود. آنجاست که ما می توانیم یک میتینگ سیاسی – عبادی جهان اسلام و تشیع را به رخ جهان بکشیم و آنجاست که ما برای ظهور امام زمان(عج) بستر سازی می کنیم.

همان طور که آیت الله شبیری زنجانی فرمودند که دهه درست کردن و افراط در عزاداری به مرور باعث دلزدگی و تفریط در عزاداری می شود و ما حق نداریم برای هر مراسمی یک دهه بگیریم. نباید برای عاشورا رقیب سازی کنیم و راه اندازی دسته را باید برای عاشورا بگذاریم تا مردم همیشه تشنه باشند برای فرا رسیدن محرم. دورکیم، جامعه شناس می گوید ازدیاد مناسک آیینی خواه ممدوح و خواه مذموم باعث ضربه زدن به مناسک آیینی می شود. این بسیار حرف زیبایی است. به فرض مثال ما اگر بیست تا دماوند داشته باشیم که دیگر دماوند دماوند نیست. یک دماوند است که ارزشمند است.

*تدابیر اتخاذ شده برای مواکب در ایران بفرمایید

استراتژی موکب‌های داخل کشور پذیرایی از زائران در مسیر برگشت باشد توصیه و برنامه ریزی شده مواکب و ایستگاه های صلواتی اعم از خدمتی و اسکان و پذیرایی تا ۴ روز بعد اربعین حضور فعال داشته باشند ببینید زائران در یک بازه زمانی ۱۵ روزه وارد عراق میشوند و در یک بازه زمانی ۳یا ۴ روزه عموما برمی گردند خب اینجا چه اتفاقی می افتد زائر خسته و حتی کم پول مواجه هستیم باید سعی کنیم حلاوت سفر در جانشان به تلخی تبدیل نشود و مشتاقان زیارت را ناراضی و نا امید برنگردانیم از زائران ایرانی در داخل مرزها در بازگشت از مراسم اربعین پذیرایی شود.پس از اتمام مراسم اربعین در عراق و بازگشت زائران به ایران، با دو فضای متفاوت مواجه می شوند در عراق پذیرایی فوق العاده زیاد و خوب است و در ایران کنار مرزها پذیرایی بسیار کم است و این تفاوت فاحش در روحیه زائران تأثیر منفی می گذارد و زبان به گله می گشایند.این پذیرایی ها از طرف مردم  انجام می شود اما سامان یابد .

*چه توصیه هایی برای کمیته فرهنگی ومواکب و زائران دارید؟

واقعا اعضا و مسولین کمیته فرهنگی اربعین به اذعان رییس ستاد پیشگام نسبت به سایر کمیته ها هستند و بنده از این عزیزان یاد گرفته ام اما برای بعضی زائران عرض میکنم : امام حسین در شب عاشورا فرمود “انی احب صلاه و تلاوت القرآن” یا “اشهد انک قد اقمت الصلوه “رسانه ها و رادیو اربعین نماز جماعات اول وقت را پوشش دهند. توزیع و اقلام پیرامون نماز  اعم از مهر و سجاده و… مد نظر باشد. اهتمام به اقامه نماز جماعات که سفارش شده از سویی هم سعودی ها در شبکه ماهواره‌ای در هنگام پخش اذان، بی تفاوتی راهپیمایان را به نماز نشان می دادند. ،‌ پاسخ گویی به سئوالات شرعی و شبهات دینی ،‌ استقرار در جای مناسب که خلاء مبلغ دارد، پیوست فرهنگی دینی زائر با مبلغ محقق می شود .مبلغ بومی از مبداء با زائر همراه باشد.

*در خصوص آسیبهای موجود اربعین بفرمایید

اربعین در مقابل حج قرار ندهیم مقایسه حج با اربعین غلط است و جهان اسلام را حساس میکند حج امری واجب و زیارت امام حسین مستحب موکد است و …. توجیه زائران ایرانی در کشور ، برای پرهیز از دامن زدن به اختلافات و بحث های اختلافی و عدم دامن زدن به نقاط اختلاف برانگیز بین ایرانی ها  و عراقی ها و پرهیز از شعارهایی که بهانه اختلاف برانگیزان نشود. تولید محتوای ایجابی با هدف تبیین و تعمیق معارف حسینی و فلسفه و فضیلت زیارت اربعین ، محتوای لازم با هدف پاسخگویی به شبهات مطرح شده برای مقابله با جریانهایی که در فضای مجازی اربعین را تضعیف و زیر سوال میبرند ورود جدی  ونقش آفرینی در فضای مجازی و تولید کلیپهای کوتاه و مستند و تاثیر گذار… ضرورت اول ما باید باشد و احترام به فرهنگ ؛ حاکمیت و مرجعیت عراق اساس کار زائران است.

*لطفا در این خصوص کمی توضیح دهید

رعایت قوانین ورود اولین مولفه تاثیر گذاری است وقتی فردی ولو با عشق زیارت میخواهد به عراق برود باید پاسپورت و ویزا تهیه کند و گرنه ورودش غیر قانونی و جرم و تجاور تلقی شده چه بسا که زیارتش هم مقبول نباشد.داستان عدم میل غذای تهیه شده توسط امام راحل از گوسفند ذبح شده در منزل را شنیده اید فرموده بودند در اینجا ذبح گوسفند در منزل قدغن و قانوناً‎ ‎‌ممنوع است  همان طور که هر کسی از هر آیینی وارد کشور ما میشود باید قوانین ما را مثلا از حیث حجاب رعایت کند در عراق هم ما باید رعایت کنیم و تقویت مرجعیت عراق تقویت جهان تشیع است لازم نیست ما مرجع کشی به عراق کنیم خود مراجع عظیم شان هم اصلا راضی نیستند.

*اربعین مطلوب و مقبول چه ویژگی هایی دارد؟

اربعین مطلوب ، بیانیه جهانی حمایت از مظلومان است اربعین مطلوب، یک پیام اسلامی برای تحول در جهان است. از بالقوه به بالفعل کردن روح مقاومت دستاورد اربعین مطلوب است توجه دادن به فلسفه وجودی  و مرتبط اربعین مد نظر کمیته فرهنگی اربعین است.به تعبیری قلب اربعین زیارت است راهپیمایی اربعین طریقیت دارد نه موضوعیت یعنی خود راهپیمایی ابراز است پس موضوع و هدف چیست ؟ در زیارت اربعین امده است “و بذل مهجته فیک لیستنقذ عبادک من الجهاله و حیره الضلاله” یعنی کسی که نهایت تلاش را در دعوت مردمان برای هدایت به کار برد و برای آنان به هر نحو ممکن خیرخواهی کرد تا آن جا که در نهایت خون خویش و جان عزیزش را برای بیداری مردم از نادانی و گمراهی فدا کرد. فلسفه وجودی اربعین هدایت و بیدارگری مردم و شکوفایی اندیشه بشریت است.

*تحلیل جنابعالی از استقبال زائران ایران برای شرکت در اربعین۱۴۴۰ ه.ق چیست؟

خب امسال تعداد زائران ایرانی کمتر از سالهای گذشته است علت را گرانی بیان می کنند اما بنده عنصر عملیات روانی را هم تاثیر گذار می دانم از جمله تولید و پخش گسترده اخبار و ویدئوهای اختلافی دو کشور، برجسته سازی تصاویری مبنی بر توهین  متقابل دو ملت به علت مشکلات اقتصادی ، ایجاد تقابل با اعراب به بهانه تقارن زمانی روز اربعین و روز ساختگی پاسارگاد و کوروش .فعال سازی گسلهای اختلافی ایرانی – عراقی در دستور کار جریانات معاند قرار گرفته است.

*کلام آخر

اولویت در عراق با مواکب عراقی هاست کمپین تشکر از مردم عراق بسیار مطلوب است کاری کنیم که حلاوت حضور ایرانی ها را بچشند ما نباید سرباری برای عراقی ها باشیم با حفظ عزت و کرامت باری را از دوش عراقی های برداریم در عراق مهمان سفره های عراق و سنتهای عراق هستیم.ستاد اربعین و کمیته های ۱۵ گانه آن ایام پراسترسی را از چند ماه مانده تا پایان اربعین می‌گذرانند اما خوشحال از این هستند که امروز پیام شهدای مدافع حرم این است که مکتب امام حسین(ع) درک و جهانی و اقدام و عمل شده است. انشالله اربعین زمینه ساز ظهوراست و امام عصر خواند فرمود: ” ألا یا أهل العالم إنّ جدی الحسین علیه السلام قتلوه عطشاناً”